Από τους ασφυκτικούς κορσέδες και τα εύφλεκτα κρινολίνα έως τα γεμάτα τοξικές ουσίες υφάσματα και την περιβαλλοντική επιβάρυνση από το fast fashion, η σκοτεινή πλευρά της μόδας βρίσκεται σε διαρκή σύγκρουση με τα αναγνωρισμένα οφέλη της για την ψυχική υγεία
Το θέμα «Superfine: Tailoring Black Style» για το Met Gala 2025, την ετήσια φιλανθρωπική εκδήλωση του Ινστιτούτου Κοστουμιών του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης στη Νέα Υόρκη -και σημαντικότερο event μόδας- εμπνέεται από τη μαύρη κουλτούρα και τη διαχρονική συμβολή της στη μόδα, όπως αποτυπώνεται στις σελίδες του βιβλίου «Slaves to Fashion: Black Dandyism and the Styling of Black Diasporic Identity» της Monica Miller, καθηγήτριας αφροαμερικανικών σπουδών στο Barnard College, για το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο William Sanders Scarborough Prize για την εξαιρετική επιστημονική μελέτη της αφροαμερικανικής λογοτεχνίας και κουλτούρας.
Παρότι πρόκειται για μια πολιτισμική στην ουσία της ανάλυση, το βιβλίο αγγίζει θεματικές όπως η ταυτότητα, η ψυχική υγεία και η κοινωνική ψυχολογία, αναδεικνύοντας τον τρόπο που οι μαύροι άνδρες χρησιμοποιούν τη μόδα (black dandyism, μαύρος δανδισμός) για να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους και να αυτοπροσδιοριστούν σε κοινωνίες που τους περιθωριοποιούν. Αυτοεκτίμηση και υπερηφάνεια, συγκρότηση κοινωνικής ταυτότητας ενάντια στα φυλετικά στερεότυπα και την καταπίεση, ψυχική ενδυνάμωση απέναντι στον ρατσισμό, είναι όλα θέματα που εμπίπτουν στο πεδίο της διαπολιτισμικής ψυχιατρικής, που ερευνά τη σχέση του πολιτισμού με τη ψυχική ζωή και συμπεριφορά.
Η δύναμη της μόδας και των ρούχων ως μέσα συναισθηματικής ευεξίας έχει αναδειχθεί και μέσα από σύγχρονες μελέτες. Έρευνα στην Κορέα για το fashion therapy -προγράμματα ψυχοθεραπείας για τη βελτίωση της εμφάνισης αξιοποιώντας κάθε πτυχή της ένδυσης, με στόχο την αποκατάσταση της αυτοεκτίμησής και ενίσχυση της ψυχικής υγείας- έδειξε ότι η παρέμβαση βοήθησε τις συμμετέχουσες να δουν πιο θετικά και ρεαλιστικά το σώμα τους, να οικοδομήσουν μια θετική αυτοαντίληψη και να αγαπήσουν την εικόνα τους.
Το 2012, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Northwestern των ΗΠΑ συμπέραναν ότι επίδραση που έχει ένα ρούχο όταν το φοράμε «δεν μπορεί να απομειώνεται στο ότι το άτομο που το φοράει νιώθει απλώς ταύτιση. Αντιθέτως, φαίνεται να υπάρχει κάτι ιδιαίτερο στη φυσική εμπειρία της ένδυσης, και αυτή η εμπειρία αποτελεί κρίσιμο συστατικό της “νοητική επίδραση της ένδυσης” (enclothed cognition)». Είχαν αποδείξει ότι τα ρούχα που φοράμε μπορούν να επηρεάσουν τις νοητικές μας διεργασίες και τη συμπεριφορά μας.
Η μόδα ωστόσο έχει και τη σκοτεινή πλευρά της.
Fashion victims, κορσέδες και τρελά καπέλα
Το λεξικό της Οξφόρδης χρονολογεί την πρώτη χρήση του όρου «fashion victim» στη δεκαετία του 1930, στην εφημερίδα του Κάνσας Hutchinson News. Τα πρώτα θύματα της μόδας ωστόσο εντοπίζονται αρκετές δεκαετίες νωρίτερα, σε ενδυματολογικές τάσεις που αποδείχθηκαν έως και φονικές.
1. Κορσέδες: Οι κορσέδες του 19ου αιώνα έκοβαν την ανάσα αλλά χάριζαν μέση «δαχτυλίδι» και στήθος πέρδικας, έναντι όμως ακριβού αντιτίμου: αναπνευστικά προβλήματα, δυσκοιλιότητα, λιποθυμίες, ακόμη και εσωτερικές αιμορραγίες, καθώς πίεζαν τα όργανα σε αφύσικες θέσεις, είναι ορισμένες από τις συνέπειες του αξεσουάρ-συμβόλου ηθικής τον καιρό εκείνο, στο οποίο μάλιστα αποδόθηκαν 97 ασθένειες το 1874, σε έναν μακρύ κατάλογο που συμπεριλάμβανε την υστερία και τη μελαγχολία. Το 1903, η 42χρονη μητέρα έξι παιδιών Mary Halliday θα καταλήξει έπειτα από επιληπτική κρίση, με την αυτοψία να δείχνει «δύο κομμάτια από ατσάλινο κορσέ στο σημείο της καρδιάς, συνολικού μήκους 22 περίπου εκατοστών».
2. Κρινολίνα: Κατά τον 19ο αιώνα, τα φουσκωτά φορέματα με κρινολίνα ήταν εξαιρετικά δημοφιλή όσο και εύφλεκτα. Γυναίκες, όπως η σύζυγος του ποιητή Henry Wadsworth Longfellow και οι αδερφές του Oscar Wilde πέθαναν από σοβαρά εγκαύματα όταν τα φορέματά τους πλησίασαν επικίνδυνα ανοιχτές εστίες και άρπαξαν φωτιά.
3. Σκληρά κολάρα: Στα τέλη του 19ου αιώνα, τα αποσπώμενα σκληρά κολάρα ήταν ανάρπαστα στους άνδρες, καθώς τους επέτρεπαν να ανανεώνουν την εικόνα τους χωρίς να αλλάζουν πουκάμισο. Βέβαια, ήταν τόσο σκληρά που μπορούσαν να σταματήσουν την παροχή αίματος στην καρωτιδική αρτηρία. «Οι άνδρες της εποχής του Εδουάρδου τα φορούσαν ως αξεσουάρ μόδας· πήγαιναν στις λέσχες για κυρίους, έπιναν μερικά ποτήρια πόρτο και κοιμόντουσαν σε μια πολυθρόνα, με το κεφάλι τους γερμένο προς τα εμπρός. Στην πραγματικότητα πάθαιναν ασφυξία» εξηγεί στο BBC η Summer Strevens, συγγραφέας του «Fashionably Fatal».
Διαβάστε περισσότερα στο kontasou.com