Σε κοινή επιχείρηση στρατού-ρώσων μισθοφόρων στο Μάλι σκοτώθηκαν 300 πολίτες. Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κάνουν λόγο για την κτηνωδία της δεκαετίας.
Το Μάλι είναι μια χώρα της δυτικής Αφρικής, την οποία θυμόμαστε το Σεπτέμβρη του 2021, να αναφέρεται συχνά στο ελληνικό κοινοβούλιο, την περίοδο της συζήτησης για την υπογραφή αμυντικής συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας. Τότε η αξιωματική αντιπολίτευση, καταψηφίζοντας τη συμφωνία, έκανε λόγο μεταξύ άλλων για «μια συμφωνία που θα εξέθετε ελληνικές δυνάμεις σε αποστολές σε εμπόλεμες περιοχές, πολύ μακριά τόσο από την ελληνική όσο και από τη γαλλική επικράτεια, όπως το Σαχέλ».
Στην έρημο λοιπόν του Σαχέλ και πιο συγκεκριμένα στο κεντρικό Μάλι, διεξάγεται μια πολεμική επιχείρηση τους τελευταίους μήνες με τη συμμετοχή μισθοφόρων από την περίφημη ρωσική ομάδα Βάγκνερ. Το τελευταίο πραξικόπημα στο Μάλι, το Μάΐο του 2021 και η απέλαση στις 4 Φεβρουαρίου του 2022 του Γάλλου πρόξενου, οδήγησαν στην αλλαγή της γαλλικής στρατηγικής στην περιοχή, αποφασίζοντας την απόσυρση των γαλλικών στρατιωτικών δυνάμεων από την περιοχή και τη μετατόπισή τους στο Νίγηρα.
Η απόφαση αυτή της Γαλλίας επέτρεψε στη Ρωσία να εκμεταλλευτεί την κατάσταση και να παρέμβει με πρόφαση τον τζιχαντιστικό κίνδυνο. Το ίδιο είχε κάνει και το 2015 εισβάλλοντας στη Συρία, αφού πρώτα κατά το διάστημα 2012-2015 είχε ασκήσει 16 φορές βέτο σε κάθε δυτική πρωτοβουλία στο Συμβούλιο των Ηνωμένων Εθνών, για την επιβολή οικονομικών κυρώσεων εναντίον του καθεστώτος του Άσαντ.
Το χρονικό της στρατιωτικής επιχείρησης Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μεταφέρει τη μαρτυρία 19 ατόμων σχετικά με το τι συνέβη, από 7 διαφορετικά χωριά της περιοχής, με επίκεντρο το χωριό Μουρά.
Στις 27 Μαρτίου, στις 10 περίπου το πρωί, στρατιώτες που έφτασαν με ελικόπτερο κοντά στην αγορά ζώων της Μουρά, αντάλλαξαν πυρά για περίπου 15 λεπτά με περίπου 30 ένοπλους ισλαμιστές μαχητές, τους οποίους οι χωρικοί αναγνώρισαν από τα ρούχα τους. Έμποροι στην αγορά και πηγές ασφαλείας είπαν ότι αρκετοί ισλαμιστές μαχητές, λίγοι πολίτες και δύο ξένοι στρατιώτες σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής και μιας άλλης ανταλλαγής πυροβολισμών εκείνη την ημέρα.
Ένας έμπορος είπε: «Οι τζιχαντιστές αγόραζαν και πουλούσαν στην αγορά και όταν εμφανίστηκαν τα ελικόπτερα, οι τζιχαντιστές άρχισαν να πυροβολούν και ο στρατός ανταπέδωσε. Όλοι τράπηκαν σε φυγή πανικόβλητοι, βουτώντας για κάλυψη. Οι χωρικοί και οι έμποροι προσπάθησαν να φύγουν από τη Μουρά, αλλά μέχρι εκείνη τη στιγμή είχαν προσγειωθεί κάποια ελικόπτερα και παντού υπήρχαν στρατιώτες. Ένα άλλο ελικόπτερο πέταγε από πάνω, πυροβολώντας όσους προσπαθούσαν να διαφύγουν. Όλοι οι έμποροι που είχαν έρθει στην αγορά παγιδεύτηκαν στο χωριό.»
Μάρτυρες είπαν ότι τις επόμενες ώρες, λευκοί στρατιώτες και κάποιοι λίγοι στρατιώτες από το Μάλι που είχαν φτάσει με τα ελικόπτερα, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων με αλεξίπτωτα, αναπτύχθηκαν σε όλη την πόλη, αποκλείοντας τις εξόδους. Είπαν ότι τα ελικόπτερα επέστρεψαν τουλάχιστον μία φορά για να φέρουν επιπλέον στρατεύματα.
Διάφορες πηγές ασφαλείας που μίλησαν στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανέφεραν ότι στην επιχείρηση συμμετείχαν πάνω από 100 Ρώσοι στρατιώτες και πολλοί άλλοι στρατιώτες από το Μάλι. Μάρτυρες είπαν ότι οι ξένοι στρατιώτες φαίνονταν να είναι περισσότεροι κατά τις δύο πρώτες ημέρες της επιχείρησης.
Αφού περικύκλωσαν την περιοχή, οι στρατιώτες περιπολούσαν στην πόλη, εκτελώντας αρκετούς άνδρες καθώς προσπαθούσαν να φύγουν, ενώ συνελλάμβαναν εκατοντάδες άοπλους άνδρες από την αγορά και από τα σπίτια τους. Μεταξύ των συλληφθέντων περιλαμβάνονται κάτοικοι της Μουρά, έμποροι από γύρω περιοχές που είχαν έρθει για την εβδομαδιαία κυριακάτικη ημέρα της αγοράς και ορισμένοι γνωστοί ισλαμιστές μαχητές που είχαν κρύψει τα πυροβόλα όπλα τους και προσπάθησαν να ενωθούν με τον πληθυσμό, είπαν οι μάρτυρες.
Οι κυβερνητικές δυνάμεις μετέφεραν τους συλληφθέντες σε μια περιοχή ανατολικά της πόλης, κατέσχεσαν τα τηλέφωνά τους και τους χώρισαν σε τουλάχιστον τρεις ομάδες. Διέταξαν τους κρατούμενους να ξαπλώσουν στον ήλιο. Οι στρατιώτες τους κράτησαν εκεί μέχρι τις 11 το πρωί της 31ης Μαρτίου. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι στρατιώτες ερεύνησαν την πόλη και, σύμφωνα με αρκετούς κατοίκους, κατέσχεσαν πολλά πυροβόλα όπλα. Επίσης, φέρεται να έκλεψαν κοσμήματα, χρήματα και άλλα αντικείμενα από ορισμένα νοικοκυριά, ενώ έκαψαν και δεκάδες μοτοσικλέτες.
Οι μαζικές εκτελέσεις
Στις 4 μέρες μεταξύ 27 και 31 Μαρτίου, οι στρατιώτες διέταξαν τους κρατούμενους σε ομάδες των 4, 6 ή έως 10 ατόμων, να σηκωθούν όρθιοι και να περπατήσουν για αρκετές δεκάδες έως αρκετές εκατοντάδες μέτρα. Εκεί οι ντόπιοι και οι ξένοι στρατιώτες τους εκτέλεσαν συνοπτικά. Οι μάρτυρες είπαν ότι ορισμένα θύματα πυροβολήθηκαν στο κεφάλι, ενώ άλλες ομάδες ανδρών πολυβολήθηκαν. Ένας κάτοικος χαρακτηριστικά ανέφερε ότι «ο ήχος των πυροβολισμών ακουγόταν στο χωριό μας από τη Δευτέρα έως την Πέμπτη».
Ένας έμπορος που είχε έρθει στη Μουρά από ένα κοντινό χωριό για να αγοράσει ζώα στις 27 Μαρτίου είπε: «Λευκοί άντρες που μιλούν μια παράξενη γλώσσα απλώθηκαν σε όλη την πόλη. Ήθελα να φύγω, αλλά φοβόμουν ότι θα με πυροβολήσει το ελικόπτερο από πάνω. Οι λευκοί άνδρες με συνέλαβαν και μετά με πήγαν σε ένα μέρος κοντά στους αμμόλοφους όπου βρήκα εκατοντάδες άλλους. Ένας στρατιώτης από το Μάλι έλεγε συνέχεια: «Μας σκοτώνεις τη νύχτα και μετά προσποιείσαι ότι είσαι άμαχος τη μέρα». Κάθε βράδυ οι άνθρωποι έβγαιναν έξω και πυροβολούσαν. Την Τετάρτη [30 Μαρτίου] πήραν 10 άντρες συμπεριλαμβανομένου του φίλου μου, με τον οποίο είχαμε έρθει στην αγορά. Δεν μπορούσα να κοιτάξω… Φοβόμουν ότι αν τους κοιτούσα, θα με διάλεγαν κι εμένα. Τις διαφορετικές νύχτες –τότε έγινε το μεγαλύτερο μέρος της σφαγής– άκουσα ανθρώπους να ψιθυρίζουν, «Θεέ μου, μόλις πήραν τον Χαμίντου ή τον Χασάν για εκτέλεση».
Οι μάρτυρες έδωσαν διάφορες εξηγήσεις για το πώς οι στρατιώτες επέλεξαν τους κρατούμενους για εκτέλεση. Αρκετοί πίστευαν ότι γινόντουσαν με βάση αυτό που φορούσε ο κρατούμενος. Ένας μάρτυρας είπε: «Μερικοί που σκότωσαν ήταν πραγματικά τζιχαντιστές, αλλά πολλοί άλλοι σκοτώθηκαν απλώς και μόνο επειδή είχαν αναγκαστεί από τους ίδιους τζιχαντιστές να κόψουν το παντελόνι τους και να αφήσουν τα γένια τους». Άλλοι είπαν ότι οι άνθρωποι διαχωρίζονταν με βάση την εθνότητα. «Οι στρατιώτες φάνηκαν να στοχεύουν μια συγκεκριμένη φυλή, τους Πεούλ, και να αφήνουν τους άλλους να φύγουν», είπε ένας χωρικός. Άλλοι μάρτυρες είκαζαν ότι ο στρατός πρέπει να είχε πληροφοριοδότες που εντόπιζαν εκείνους τους χωρικούς που ήταν ένοπλοι ισλαμιστές και εκείνους που τους υποστήριζαν.
Ένας μάρτυρας που κρατήθηκε με μια ομάδα περίπου 50 κρατουμένων από διάφορες εθνοτικές ομάδες, περιέγραψε ότι είδε 17 άνδρες να απομακρύνονται περίπου 200 μέτρα και να εκτελούνται σε διάστημα 2 ημερών. «Έβγαλαν πέντε, πέντε και αργότερα επτά. Όλοι όσοι σκοτώθηκαν ήταν Πεούλ» ανέφερε.
Ένας άλλος άντρας είπε: «Ήμουν ένας από 200 άνδρες, κρατούμενοι κάτω από τον καυτό ήλιο για τρεις ημέρες. Γύρω στις 11 μ.μ. τη Δευτέρα [28 Μαρτίου], τέσσερις λευκοί και ένας στρατιώτης από το Μάλι διέταξαν εννέα άντρες να σηκωθούν… Δείχνοντάς τους έναν προς έναν, είπαν, στη γλώσσα των Μπαμπάρα: «Σήκω. … Σηκώνεσαι.” Τους διέταξαν να περπατήσουν μερικές εκατοντάδες μέτρα. Και μετά, Παπά! Πα! Πα! Δεν μπορούσα να δω ποιος τους εκτέλεσε, αλλά είδαμε τα σώματά τους μετά το ξημέρωμα της Τρίτης. Το βράδυ της Τρίτης ήταν το ίδιο: αυτή τη φορά πήραν 13 άτομα λίγο πιο μακριά. Και πάλι την Τετάρτη.
Ένας έμπορος που είχε έρθει στην αγορά της Μουρά, από ένα γειτονικό χωριό, είπε ότι είδε 19 άνδρες, μεταξύ των οποίων δύο από τα αδέρφια του, να εκτελούνται σε διάστημα τεσσάρων ημερών από λευκούς στρατιώτες. Πίστευε, λόγω ραδιοφωνικών και κοινωνικών αναφορών σχετικά με την παρουσία ξένων στρατευμάτων στο Μάλι, ότι ήταν Ρώσοι:
«Τα δύο αδέρφια μου και εγώ ήμασταν στο σπίτι ενός φίλου, πίναμε τσάι, περιμέναμε να ανοίξει η αγορά, όταν ακούσαμε πυροβολισμούς. Επτά Ρώσοι πλησίασαν, κάνοντάς μας χειρονομίες να σηκωθούμε. Δεν υπήρχαν στρατιώτες από το Μάλι μαζί τους. Έψαξαν εμάς και το σπίτι, μετά μας πήγαν ανατολικά του χωριού, κοντά στο ποτάμι, όπου βρήκαμε άλλους 100 άνδρες να έχουν συλληφθεί.
Λίγες ώρες αργότερα, 10 περίπου Ρώσοι και ένας διερμηνέας του στρατού του Μάλι, ρώτησαν αν ξέραμε γιατί συλληφθήκαμε. Μας λέγανε για το πώς όλοι σε εκείνη τη ζώνη, όλοι από τη φυλή των Πεούλ, συμμετείχαν στην υπόθεση των τζιχαντιστών. Μια άλλη ομάδα Ρώσων έδειξε τα αδέρφια μου και έναν άλλο άντρα. Νόμιζα ότι πήγαιναν για ανάκριση. Τους πήραν αρκετά μέτρα μακριά και τους εκτέλεσαν, εν τέλει. Τις επόμενες μέρες, είδα άλλους – σε ομάδες των δύο ή τριών να σκοτώνουν με τον ίδιο τρόπο… δεκαεννιά συνολικά.»
Πολλοί άνδρες σκοτώθηκαν μέσα στο χωριό, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είχαν αρνηθεί μια «εντολή», που διαδόθηκε από στόμα σε στόμα, για να παρουσιαστούν στον χώρο όπου κρατούνταν οι άλλοι άνδρες.
Ένας κάτοικος είπε: «Γύρω στις 11 το πρωί της Κυριακής [27 Μαρτίου], τρεις λευκοί στρατιώτες με συνέλαβαν από το σπίτι μου, κάνοντάς μου νόημα να τους ακολουθήσω. Με πήγαν σε ένα άδειο σπίτι όπου βρήκα άλλους 100 άντρες. Δεν μας χτύπησαν, ούτε μας ανέκριναν και μας άφησαν ελεύθερους γύρω στις 4 μ.μ. Τη Δευτέρα, γύρω στις 8 π.μ., γυναίκες που έφερναν φαγητό στους συζύγους τους που κρατούνταν, έφεραν ένα μήνυμα: ότι οι στρατιώτες είπαν ότι όλοι όσοι κρατούνταν στο σπίτι την προηγούμενη μέρα πρέπει να παρουσιαστούν. Όσοι δεν το έκαναν, θα σκοτωνόντουσαν. Πήγα. Αλλά μετά το τέλος της επιχείρησης, είδα έναν φίλο που είχε αρνηθεί τη διαταγή τους – κείτονταν αιμόφυρτος στο δρόμο.
Δύο μάρτυρες είπαν ότι την πρώτη ημέρα της επιχείρησης, περίπου 40 κρατούμενοι διατάχθηκαν να σκάψουν τρεις μεγάλους ομαδικούς τάφους, αρκετές εκατοντάδες μέτρα μακριά από το σημείο όπου κρατούνταν οι εκατοντάδες κρατούμενοι. Αρκετοί μάρτυρες είπαν ότι οι περισσότερες εκτελέσεις έγιναν κοντά ή μέσα στους ομαδικούς τάφους. Διέταξαν τους ανθρώπους να σηκωθούν, «εσύ, εσύ, εσύ…» μετά τους διέταξαν να καθίσουν ή να ξαπλώσουν κοντά στους τάφους και τους πυροβόλησαν, είπε ένας. Μάρτυρες είπαν ότι μερικά από τα πτώματα κάηκαν αργότερα.
Μάρτυρες είπαν ότι η σφαγή σταμάτησε το πρωί της 31ης Μαρτίου. Δύο άντρες ανέφεραν ότι άκουσαν τη διαταγή να σταματήσει η σφαγή, να δίνεται μέσω γουόκι-τόκι: «Την Πέμπτη το πρωί, αφού τόσοι πολλοί άνθρωποι κείτονταν γύρω μας νεκροί, άκουσα στη Μπαμπάρα [ γλώσσα], έναν άντρα που υπέθεσα ότι ήταν αξιωματικός του Μάλι να λέει: «Σταμάτα να σκοτώνεις ανθρώπους, άφησέ τους να φύγουν». Έτσι σωθήκαμε. Ειλικρινά, αν δεν ήταν αυτή η διαταγή. Φοβάμαι ότι θα ήμουν νεκρός», είπε κάποιος.
Οι νεκροί
Η εκτίμηση για τον ακριβή αριθμό των κρατουμένων που φέρεται να εκτελέστηκαν συνοπτικά κατά τη διάρκεια της επιχείρησης ακόμα είναι ασαφής. Μάρτυρες είπαν ότι ήταν δύσκολο να εξακριβωθεί πόσοι άντρες είχαν ταφεί στους τρεις ομαδικούς τάφους. Ένας κάτοικος είπε στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ότι είχε καταμετρήσει 241 άνδρες που είτε ήταν ήδη θαμμένοι, είτε ότι βοήθησε να ταφούν σε κοινούς τάφους:
«Μαζέψαμε πολλούς νεκρούς από το χωριό, από το δρόμο, μέσα από τα σπίτια και από αυτούς που σκοτώθηκαν κοντά στο σημείο όπου κρατούνταν αρκετοί. Καθώς θάβαμε ανθρώπους, άκουσα χωρικούς να λένε: «Θεέ μου, βρήκα άλλους πέντε εδώ» και έναν άλλο που είχε έρθει από τον θάμνο να λέει: «Βρήκα άλλους τέσσερις νεκρούς μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά.»
Ένα άλλο άτομο είπε ότι περίπου 40 ακόμη πτώματα θάφτηκαν στις 2 Απριλίου ή γύρω στις 2 Απριλίου.
Αρκετοί χωρικοί είπαν ότι μερικά από τα πτώματα είχαν πυρποληθεί. «Ακούσαμε το μπαμ! μπαμ! μπαμ! από τους πυροβολισμούς όλην την ημέρα και αργότερα είδαμε φωτιές να καίνε εκεί που κείτονταν τα πτώματα», είπε ένας κάτοικος. «Όταν μαζέψαμε τα πτώματα για ταφή, τόσα πολλά είχαν καεί έτσι που είχαν καταστεί αγνώριστα», είπε ένας άλλος.
Δύο γηραιότεροι της πόλης είπαν ότι μίλησαν με πολλούς μάρτυρες για να καθορίσουν τον αριθμό των νεκρών και είπαν ότι πιστεύουν ότι τουλάχιστον 300 άνθρωποι σκοτώθηκαν. Οι μάρτυρες που ερωτήθηκαν ανέφεραν και αυτοί το ίδιο νούμερο.
Κάτοικοι από πολλές γύρω πόλεις είπαν ότι τα αγαπημένα τους πρόσωπα ,που είχαν πάει για να παρευρεθούν στην αγορά της Μουρά, δεν επέστρεψαν και ότι φοβούνταν ότι είχαν εκτελεστεί. Ένας πρεσβύτερος από το Μάλι από την περιοχή Μοπτί είπε: «Δέχομαι τηλεφωνήματα από ανθρώπους από δώδεκα χωριά που έλεγαν ότι οι άντρες τους δεν επέστρεψαν σπίτι μετά την ημέρα της αγοράς. Από ένα χωριό, 45 άνδρες αγνοούνταν». Ένας κάτοικος του χωριού Τογκερέ-Κουμπέ είπε: «Δύο από τα ξαδέρφια μου και τέσσερις άλλοι φίλοι μου δεν γύρισαν σπίτι».
«Ναι, οι τζιχαντιστές είναι εκεί, πολλοί από αυτούς, και ναι υπήρξε ανταλλαγή πυρών και αρκετοί τζιχαντιστές πέθαναν», είπε ένας έμπορος από τη Μουρά. «Αλλά τι είδους πόλεμος είναι όταν στρατιώτες σκοτώνουν εκατοντάδες άοπλους ανθρώπους που τυχαίνει να ζουν σε μια ζώνη που ελέγχεται από τους τζιχαντιστές;».
