Οι αόριστες κυβερνητικές υποσχέσεις περί προστασίας της πρώτης κατοικίας δεν καθησυχάζουν, μετά και την αποτυχία της ηλεκτρονικής πλατφόρμας – Εντείνονται οι φόβοι ότι η Ελλάδα θα βιώσει καταστάσεις βίαιων εξώσεων, όπως συνέβη πριν από μερικά χρόνια στη χώρα της Ιβηρικής – Τελειώνει ο χρόνος για τον νέο πτωχευτικό νόμο – Πρωτοβουλίες και… εκκλήσεις από τον Χρ. Σταϊκούρα
Η Ν.Δ., ως αξιωματική αντιπολίτευση, δεν είχε πει και πολλά για το πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας που αντικατέστησε εκείνο το οποίο προέβλεπε ο νόμος Κατσέλη/Σταθάκη και ψηφίστηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Τώρα ως κυβέρνηση ετοιμάζεται να πάρει πρωτοβουλίες στο παρά πέντε. Κι αυτό ενώ ήξερε ότι η λήξη της προστασίας θα «έσκαγε» στα χέρια της.
Η ηλεκτρονική πλατφόρμα ξεκίνησε να λειτουργεί παραμονές των εκλογών (1η Ιουλίου 2019) και ήδη από το φθινόπωρο, το ενδιαφέρον των πολιτών που είχαν «κόκκινο» δάνειο με υποθήκη την πρώτη κατοικία ήταν υποτονικό. Το υπουργείο Οικονομικών πήρε πρωτοβουλίες θεραπείας των «παιδικών ασθενειών» του πλαισίου, απλοποιώντας τις διαδικασίες. Πράγματι πέτυχε τετράμηνη παράταση μέχρι τις 30 Απριλίου, αλλά μέχρι εκεί.
Κι αυτό παρά το γεγονός ότι έχει δεσμευτεί απέναντι στους θεσμούς ότι άλλη παράταση δεν θα υπάρξει και ότι από την 1η Μαΐου και μετά –με αντάλλαγμα την εκταμίευση των ΑΝFAs– η Ελλάδα θα έχει νέο πτωχευτικό νόμο στον οποίο θα ενσωματώνεται η κοινοτική «Οδηγία για τη δεύτερη ευκαιρία και την αφερεγγυότητα νομικών και φυσικών προσώπων». Και θα προβλέπεται προπτωχευτική διαδικασία που θα προάγει την εξωδικαστική ρύθμιση οφειλών.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η προεργασία για το νέο πτωχευτικό πλαίσιο, στην οποία εμπλέκονται πολλά υπουργεία και όχι μόνο το Δικαιοσύνης, ξεκίνησε πριν από λίγες ημέρες και γίνεται μετ’ εμποδίων. Με την ελπίδα να διαψευστούν, δεν είναι λίγοι εκείνοι που δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξοι για την τήρηση του χρονοδιαγράμματος.
Ετσι, το αίσθημα ανασφάλειας για δανειολήπτες και μη εντείνεται και μαζί οι φόβοι ότι «θα γίνει της Ισπανίας», δηλαδή ότι η Ελλάδα θα βιώσει καταστάσεις βίαιων εξώσεων, όπως συνέβη πριν από μερικά χρόνια στη χώρα της Ιβηρικής. Και οι αόριστες κυβερνητικές υποσχέσεις περί προστασίας των φτωχών μάλλον δεν καθησυχάζουν.
Επειτα από πολλές εβδομάδες αντιφατικής ρητορικής από κυβερνητικά στελέχη και επικοινωνιακής τακτικής «μαστίγιο και καρότο», που μάλλον κατά λάθος έχει προκύψει αν λάβει κανείς υπόψη του τον «αυθορμητισμό» του Αδ. Γεωργιάδη, ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας –που και πιο μετριοπαθής και πιο μεθοδικός είναι– αποφάσισε να πάρει την κατάσταση στα χέρια του.
Συνάντηση
Αφού είδε τους εκπροσώπους των τραπεζών και της ένωσης των εταιρειών διαχείρισης, τους ζήτησε τις προτάσεις τους σχετικά με την περίμετρο των δανείων και τις ρυθμίσεις που τους επιτρέπει ο νόμος να κάνουν (δηλαδή ζήτησε προτάσεις για δομικές αλλαγές στον νόμο, ώστε να επωφεληθούν περισσότεροι δανειολήπτες από το υφιστάμενο πλαίσιο).
Μάλιστα σε σχετική επιστολή προς την Ελληνική Ενωση Τραπεζών ο Χρηστός Σταϊκούρας αναφέρει ότι στην πλατφόρμα «υπάρχει αριθμός αιτήσεων για τις οποίες τα τραπεζικά ιδρύματα, αν και αναγνωρίζουν ότι οι οφειλέτες είναι επιλέξιμοι, δεν προσφέρουν πρόταση ρύθμισης και προτρέπουν τον οφειλέτη να προσφύγει στη δικαστική ρύθμιση». Προφανώς, το υπουργείο έχει εντοπίσει τέτοιες περιπτώσεις, γι’ αυτό και τις επικαλείται άλλωστε, αλλά θα είχε ενδιαφέρον να δώσει περισσότερα και πιο αναλυτικά στοιχεία: πόσες περιπτώσεις, ποιες τράπεζες και να ζητήσει εξηγήσεις.
Και αναζητά τους λόγους χαμηλής προσέλευσης στην πλατφόρμα με αποστολή ερωτηματολογίων στους 42.000 δανειολήπτες που δεν έχουν υποβάλει οριστική αίτηση ώστε να λάβουν ρύθμιση και κρατική επιδότηση και να σώσουν την πρώτη κατοικία τους, αν και έχουν συναινέσει στην άρση του απορρήτου τους.
Η κυβέρνηση ρίχνει το μπαλάκι σε τράπεζες και διαχειριστές
Το «μπαλάκι» στις τράπεζες και τις εταιρείες διαχείρισης δανείων επιχειρεί να πετάξει η κυβέρνηση, δυόμισι μήνες πριν από τη λήξη της προστασίας της πρώτης κατοικίας και ενώ έχει πάρει σαφές μήνυμα από τους θεσμούς ότι κοινωνική πολιτική μέσω των τραπεζών δεν μπορεί να ασκείται πλέον. Τώρα η κυβέρνηση της Ν.Δ. αντιλαμβάνεται ότι μετά την 30ή Απριλίου θα βρεθούν όχι μόνο οι δανειολήπτες αλλά και η ίδια αντιμέτωπη με μια διόλου ευχάριστη πραγματικότητα.
Φτάσαμε αισίως στα μέσα Φεβρουαρίου και το υπουργείο Οικονομικών ζητάει αναλυτική εβδομαδιαία ενημέρωση από τράπεζες, εταιρείες διαχείρισης (servicers) αλλά και την PQH που έχει οριστεί ειδικός διαχειριστής για όλες τις υπό εκκαθάριση τράπεζες, μεταξύ των οποίων η Αγροτική που έχει χιλιάδες δάνεια αγροτών, κτηνοτρόφων και συνεταιρισμών, αλλά και το Τ.Τ. Στόχος είναι, όπως αναφέρει το υπουργείο, να υπάρχει συνολική εικόνα των ρυθμίσεων.
Στο πλαίσιο αυτό, την Παρασκευή το πρωί ξεκίνησε μπαράζ πρωτοβουλιών και… επικοινωνιακών χειρισμών, συμπεριλαμβανομένης της συνάντησης με τους εκπροσώπους της Ενωσης Εταιρειών Διαχείρισης Απαιτήσεων από Δάνεια και Πιστώσεις, δηλαδή με τις εταιρείες διαχείρισης.
Κι αυτό διότι, όπως τόνιζαν πριν από τη συνάντηση κύκλοι του υπουργείου, η κυβέρνηση έχει διάθεση «να στριμωχτούν τα funds», τα οποία προσφέρουν καλές λύσεις σε σχέση με τις τράπεζες, αλλά δεν είναι ακόμα οργανωμένα και υπάρχει δυσκολία επαφής με τους δανειολήπτες. Είναι ενδεικτικό πως «ούτε το υπουργείο έχει τα στοιχεία επικοινωνίας όλων των διαχειριστών».
Σημειώνεται, ωστόσο, ότι οι εταιρείες διαχείρισης, όπως και η PQH, αδειοδοτούνται και εποπτεύονται από την Τράπεζα της Ελλάδος. Συνεπώς αν το υπουργείο έχει διαπιστώσει ή έχει γίνει αποδέκτης καταγγελιών/παραπόνων από δανειολήπτες/πελάτες πρέπει, αν δεν το έχει ήδη κάνει, να απευθυνθεί στην ΤτΕ.
Στη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή το απόγευμα συζητήθηκαν οι βέλτιστες πρακτικές για την εξυπηρέτηση φτωχών, ευάλωτων δανειοληπτών με βιώσιμες ρυθμίσεις και ο εντοπισμός των στρατηγικών κακοπληρωτών. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι εκπρόσωποι της Ενωσης Εταιρειών Διαχείρισης επανέλαβαν ότι δεν θεωρούν αυτοσκοπό το «να βγάλουν κόσμο από τα σπίτια του ή να κλείσουν επιχειρήσεις», καθώς οι πλειστηριασμοί είναι η έσχατη –και όχι ιδιαίτερα συμφέρουσα– λύση.
Τόνισαν μάλιστα ότι δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στις υποθέσεις που αφορούν δανειολήπτες οι οποίοι ανήκουν σε αδύναμες κοινωνικές ομάδες ή/και αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα, π.χ. υγείας κ.λπ. Από την πλευρά του ο υπουργός Οικονομικών Χρ. Σταϊκούρας ζήτησε από τις εταιρείες «να έχουν ανοιχτές τις πόρτες και τα παράθυρα, για να ξέρει ο κόσμος πού μιλάει».
«Νέος κώδικας δεοντολογίας για τα ‘‘κόκκινα’’ δάνεια»
Σύμφωνα με πληροφορίες,η κυβέρνηση προσανατολίζεται στη διαμόρφωση ενός νέου κώδικα δεοντολογίας για τη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων.
Κυβερνητικοί κύκλοι επισημαίνουν την ανάγκη για μια «νέα ρεαλιστική συμφωνία κυρίων μεταξύ κυβέρνησης, διαχειριστών και τραπεζών που θα αποσκοπεί στη διάσωση των βιώσιμων και ευσυνείδητων δανειοληπτών, μικροεπιχειρήσεων και νοικοκυριών που θα μπορούν να διευθετήσουν τα δάνειά τους μέσα από τη διαδικασία των τιτλοποιήσεων του ‘‘Ηρακλή’’ πριν καν σταλούν σε πλειστηριασμούς».
Κοινός παρονομαστής όλων των εμπλεκομένων -Δημοσίου/διαχειριστών/τραπεζών- κατά τα κυβερνητικά στελέχη είναι «να αποφευχθούν η πληθώρα των πλειστηριασμών και η δημιουργία κοινωνικών εντάσεων που θα μπορούσαν να έχουν αποτέλεσμα την παράλυση της διαδικασίας του ‘‘Ηρακλή’’ στην οποία επενδύονται μεγάλα κεφαλαία».
Δριμύ «κατηγορώ» από το ΚΙΝ.ΑΛΛ.
«Η κυβέρνηση δεν διαθέτει σχέδιο για την προστασία της πρώτης κατοικίας των αδύναμων συμπολιτών μας μετά την Πρωτομαγιά. Το Κίνημα Αλλαγής είχε προειδοποιήσει πριν από τέσσερις μήνες για την αποτυχία της πλατφόρμας και τον κίνδυνο μαζικών πλειστηριασμών σπιτιών», τονίζει σε δήλωσή του ο Μιχάλης Κατρίνης, υπεύθυνος του τομέα Ανάπτυξης του ΚΙΝ.ΑΛΛ. και κατηγορεί για επικοινωνιακή διαχείριση του θέματος την κυβέρνηση.
«75 ημέρες πριν λήξει η προστασία της πρώτης κατοικίας και οι δανειολήπτες έρθουν αντιμέτωποι με μαζικούς πλειστηριασμούς, η κυβέρνηση έρχεται αντιμέτωπη με την πραγματικότητα. Διαπίστωσε ότι η ηλεκτρονική πλατφόρμα του Ν. 4605/19 απέτυχε παταγωδώς, αφού αποκλείει πάνω από το 95% όλων όσοι θέλουν να μπουν σε διαδικασία ρύθμισης.
Συνειδητοποίησε ότι οι τράπεζες δεν επιδιώκουν ουσιαστικές ρυθμίσεις των δανείων, οδηγώντας και τους πλέον αδύναμους εκτός λύσης που θα τους επιτρέψει να κρατήσουν το σπίτι τους» τονίζει ο βουλευτής του ΚΙΝ.ΑΛΛ., καταλήγοντας: «Πάνω από την “αποφυγή ζημίας των τραπεζών”, για εμάς παραμένει προτεραιότητα η αποφυγή ζημίας των πολιτών».
«Δυστυχώς, ο κ. Σταϊκούρας ζήτησε εκ των υστέρων ενημέρωση από τις τράπεζες για το ύψος των ‘‘κόκκινων’’ δανείων και τις ώς τώρα ενέργειες διαχείρισης του ζητήματος», σχολίασε ο τομεάρχης Οικονομίας του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Παππάς. Και ζήτησε τα στοιχεία αυτά να κατατεθούν στις αρμόδιες επιτροπές της Βουλής και πιο συγκεκριμένα σε αυτές των Οικονομικών Υποθέσεων και Παραγωγής και Εμπορίου.
«Η Βουλή και η κοινωνία δικαιούνται να γνωρίζουν. Η πολιτεία οφείλει να σχεδιάζει και να προστατεύσει την κοινωνία και την οικονομία από αρνητικές εξελίξεις και ένα κύμα πλειστηριασμών» τόνισε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ.
Το ψήφισμα της ΕΚΠΟΙΖΩ
Σχεδόν 4.400 πολίτες είχαν υπογράψει μέχρι χθες το ψήφισμα που προωθεί η ΕΚΠΟΙΖΩ «Σώστε την πρώτη κατοικία». Η πλατφόρμα υπογραφών στο ψήφισμα είναι διαθέσιμη στη σελίδα της ΕΚΠΟΙΖΩ, στον σύνδεσμο http://tiny.cc/swsekatoikia, καθώς και στην πλατφόρμα avaaz.org. Το ψήφισμα απευθύνεται στον πρωθυπουργό και στον υπουργό Ανάπτυξης και επισημαίνει μεταξύ άλλων:
«Η πολιτεία έχει υποχρέωση να μεριμνήσει και να ενεργήσει άμεσα ώστε να αποκατασταθεί και να διασφαλιστεί η προστασία της κύριας κατοικίας ως θεμελιώδες συνταγματικό και κοινωνικό δικαίωμα των Ελλήνων πολιτών […] Απαιτούμε από την κυβέρνηση:
■ Να προστατεύσει τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, ιδιαίτερα αυτά που βρίσκονται σε μόνιμη αδυναμία να αποπληρώσουν τα δάνειά τους.
■ Να δεσμευτεί ότι κανένας πολίτης δεν θα μείνει στον δρόμο.
■ Να κατοχυρώσει το δικαίωμα των οφειλετών που βρίσκονται σε μόνιμη αδυναμία πληρωμής για δικαστική ρύθμιση των χρεών τους με προστασία της κύριας κατοικίας τους.
■ Να διαφυλάξει και να ενισχύσει την πρόσβαση των καταναλωτών σε αποτελεσματικές διαδικασίες δικαστικής και εξωδικαστικής ρύθμισης των χρεών τους».
Η Ευρώπη, η Ισπανία και η εξαφάνιση της κοινωνικής κατοικίας στην Ελλάδα
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Το περίφημο επιχείρημα του υπουργού Ανάπτυξης, ότι σε καμιά χώρα στην Ε.Ε. δεν υπάρχει «απόλυτη προστασία» της πρώτης κατοικίας έχει διακριτικά αποσυρθεί από τη δημόσια επιχειρηματολογία της κυβέρνησης (όπως έχει «αποσυρθεί» και ο ίδιος ο κ. Γεωργιάδης) λόγω όχι μόνο του κυνισμού του, αλλά και της απόλυτης ανακρίβειάς του.
Κατ’ αρχάς, το δικαίωμα στην κατοικία είναι κατοχυρωμένο σε όλα τα Συντάγματα των χωρών της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένου του ελληνικού (άρθρα 9 και 21). Και είναι κατοχυρωμένο με διπλό τρόπο: τόσο ως δικαίωμα στο οικιακό άσυλο, όσο και ως κοινωνικό δικαίωμα, που αναφέρεται στην υποχρέωση του κράτους να παρέχει αξιοπρεπή διαβίωση.
Πέραν, ωστόσο, της γενικής συνταγματικής προστασίας, πιο ουσιώδης είναι η νομική-δικαστική προστασία που παρέχουν οι εθνικές νομοθεσίες, η οποία ποικίλλει από χώρα σε χώρα. Εχει ενδιαφέρον ότι το πιο πρόσφατο κεκτημένο στο πεδίο αυτό έρχεται από την Ισπανία.
Τη χώρα που αποτέλεσε το παράδειγμα προς αποφυγήν, με τις πάνω από 600.000 εξώσεις νοικοκυριών από το 2008 και μετά, όταν η φούσκα των στεγαστικών δανείων έσκασε και εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά παραδόθηκαν στο έλεος των distress funds και των εισπρακτικών εταιρειών στις οποίες μεταβιβάστηκαν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μαζί με τα ενυπόθηκα ακίνητα.
Στην Ισπανία των μαζικών πλειστηριασμών και εξώσεων, λοιπόν, η κυβέρνηση Σάντσεθ θέσπισε το περασμένο φθινόπωρο ορισμένους ελάχιστους φραγμούς στους πλειστηριασμούς πρώτων κατοικιών. Ο βασικότερος φραγμός προβλέπει ότι για να οδηγηθεί μια κατοικία σε πλειστηριασμό πρέπει ο δανειολήπτης να μην έχει πληρώσει τουλάχιστον 12 μηνιαίες δόσεις του στεγαστικού του δανείου.
Αυτή η νομοθετική ρύθμιση αποτελούσε συμμόρφωση σε απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, στο οποίο είχε προσφύγει Ισπανός πολίτης που δικαιώθηκε μερικώς το 2013. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, φυσικά, αποτελεί προηγούμενο για όλες τις χώρες της Ε.Ε.
Οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε., εκτός από τη νομική προστασία της κατοικίας, διαθέτουν στεγαστική πολιτική και αναπτυγμένο τον θεσμό της κοινωνικής κατοικίας, ο οποίος αντιστοιχεί στις εργατικές κατοικίας του κατηργημένου στην Ελλάδα ΟΕΚ. Η Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία της οργάνωσης Housing Europe, είναι η χώρα της Ε.Ε. με 0% (!) ποσοστό κοινωνικών κατοικιών, είτε αυτές έχουν τη μορφή δωρεάν παρεχόμενης στέγης είτε παραχώρησης έναντι χαμηλού ενοικίου. Το ποσοστό δημόσιων/κοινωνικών κατοικιών στο σύνολο του αποθέματος κατοικιών κυμαίνεται από 2% στην Κροατία (3% στην Ισπανία, 4% στην Ιταλία, 8% στην Πολωνία) έως 30% στην Ολλανδία, που ακολουθείται από την Αυστρία (24%), τη Δανία (21%), τη Σουηδία (19%) και τη Γαλλία (17%).
Η «εξαφάνιση» της κοινωνικής/δημόσιας κατοικίας από την Ελλάδα, προϊόν της απόφασης που επέβαλε η τρόικα από το 2012, δικαιολογείται συχνά με το υψηλό κόστος ιδιοκατοίκησης στη χώρα (70% σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το 2018, μειωμένο από το υψηλό 85% του 2008). Αυτό το υποτιθέμενο ελληνικό πλεονέκτημα αντισταθμίζεται από το γεγονός ότι η Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Housing Europe, έχει το υψηλότερο κόστος στέγασης στην Ε.Ε., που στην ομάδα των νοικοκυριών που διαθέτουν κάτω από το 60% του μέσου εισοδήματος υπερβαίνει το 70% του οικογενειακού εισοδήματος, σχεδόν το διπλάσιο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. και το τετραπλάσιο της Μάλτας ή της Κύπρου.
