Σοβαρά ερωτήματα για τη λειτουργία της παγκόσμιας βιομηχανίας δωρεάς σπέρματος εγείρει αποκαλυπτική έρευνα του BBC, φέρνοντας στο φως την υπόθεση Δανού δότη με μεταλλαγμένο γονίδιο. Πίσω από την υπόθεση, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, κρύβεται μια «μπίζνα» δισεκατομμυρίων δολαρίων, με
Παγκόσμιο σοκ έχουν προκαλέσει οι αποκαλύψεις για την υπόθεση του Δανού δότη του οποίου το σπέρμα χρησιμοποιήθηκε σε 14 χώρες -μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα- και οδήγησε στη γέννηση τουλάχιστον 197 παιδιών, κάποια από τα οποία νόσησαν από καρκίνο λόγω γενετικής μετάλλαξης.
Σύμφωνα με το BBC, η κάλυψη της ανάγκης πολλών γυναικών να γίνουν μητέρες μέσω δωρεάς σπέρματος έχει εξελιχθεί σε μια «μεγάλη επιχείρηση». Εκτιμάται ότι η ευρωπαϊκή αγορά δωρεάς σπέρματος αξιολογείται το 2023 στα 1,57 δισεκατομμύρια δολάρια ενώ εκτιμάται ότι το 2033 θα φτάσει τα 2,18 δισ. δολάρια.
Παρά τη μεγάλη ζήτηση, η προσφορά παραμένει περιορισμένη. Λιγότεροι από πέντε στους 100 άνδρες που εκδηλώνουν ενδιαφέρον πληρούν τελικά τα αυστηρά κριτήρια. Απαιτείται επαρκής αριθμός σπερματοζωαρίων, καλή κινητικότητα και μορφολογία, αντοχή στη διαδικασία κατάψυξης, καθώς και πλήρης έλεγχος για λοιμώξεις και γενετικές παθήσεις. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι δωρητές πρέπει επίσης να είναι ηλικίας 18 έως 45 ετών. Το αποτέλεσμα είναι μια μικρή δεξαμενή δωρητών, με τη χώρα να εισάγει περίπου το 50% του σπέρματος που χρησιμοποιείται.
Πώς γίνεται η δωρεά σπέρματος
Η ίδια η βιολογία, ωστόσο, επιτρέπει σε έναν μόνο δωρητή να αποκτήσει δεκάδες ή και εκατοντάδες απογόνους. Κατά τη διάρκεια της δωρεάς, οι άνδρες επισκέπτονται τις κλινικές μία ή δύο φορές την εβδομάδα για μήνες, ενώ κάθε εκσπερμάτιση περιέχει δεκάδες εκατομμύρια σπερματοζωάρια.
Όπως δήλωσε στο BBC η διευθύντρια του οργανισμού Progress Educational Trust, Σάρα Νόρκρος, η έλλειψη δωρητών έχει καταστήσει το σπέρμα «πολύτιμο αγαθό», οδηγώντας τις τράπεζες και τις κλινικές στη μέγιστη δυνατή αξιοποίησή του.
Δεν είναι όμως όλα τα δείγματα εξίσου δημοφιλή. Οι υποψήφιοι γονείς επιλέγουν με βάση φωτογραφίες, φωνή, επάγγελμα, ύψος και άλλα χαρακτηριστικά, σε μια διαδικασία που ειδικοί παρομοιάζουν με εφαρμογές γνωριμιών. «Κάποιοι δωρητές είναι απλώς πιο ελκυστικοί από άλλους», εξηγεί ο καθηγητής γονιμότητας Άλαν Πέισι.
Ο ρόλος της Δανίας
Κεντρικό ρόλο στην παγκόσμια αγορά διαδραματίζει η Δανία, έδρα ορισμένων από τις μεγαλύτερες τράπεζες σπέρματος διεθνώς. Η χώρα έχει αποκτήσει φήμη για το λεγόμενο «σπέρμα των Βίκινγκς», με τον ιδρυτή της Cryos International, Όλε Σου, να αποδίδει την επιτυχία τόσο στην κουλτούρα δωρεάς όσο και σε γενετικά χαρακτηριστικά. Όπως υποστηρίζει, τα ξανθά μαλλιά και τα γαλανά μάτια είναι υπολειπόμενα χαρακτηριστικά, γεγονός που καθιστά το δανέζικο σπέρμα ελκυστικό για γυναίκες από διαφορετικά γενετικά υπόβαθρα. Σύμφωνα με τον ίδιο, το 60% των αιτημάτων προέρχεται από ανύπαντρες, μορφωμένες γυναίκες στα 30 τους.
Μετά τις αποκαλύψεις, βελγικές αρχές ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη δημιουργία ευρωπαϊκού μητρώου δωρητών σπέρματος, ενώ ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Βελγίου χαρακτήρισε τον κλάδο «Άγρια Δύση». Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Εμβρυολογίας έχει προτείνει όριο 50 οικογενειών ανά δωρητή σε επίπεδο ΕΕ.
