Στη σημερινή εποχή, τα social media δεν αποτελούν απλώς μέσο διασκέδασης ή επικοινωνίας· έχουν εξελιχθεί σε μια σχεδόν υποχρεωτική πτυχή της ζωής μας. Δεν χρησιμοποιούνται μόνο «επειδή όλοι τα έχουν», αλλά μοιάζουν να επιβάλλονται από το ίδιο το σύστημα της κοινωνίας.
Σχεδόν κάθε επαγγελματικός κλάδος απαιτεί διαδικτυακή παρουσία για την προώθηση της δουλειάς, της εικόνας ή του προϊόντος, ενώ η ενημέρωση που
παλαιότερα ερχόταν από τηλεόραση ή εφημερίδες μεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις πλατφόρμες.
Πώς μπορεί λοιπόν ένας νέος να ελέγξει τη χρήση των social media ή να αποστασιοποιηθεί, όταν ολόκληρος ο κόσμος λειτουργεί μέσα από αυτά;
Η πλήρης «αποσύνδεση» είναι σχεδόν αδύνατη και ίσως ούτε απαραίτητη. Αυτό που μπορεί, όμως να κάνει είναι να αναπτύξει συνειδητή χρήση: να επιλέγει ποιον ακολουθεί, πόσο χρόνο αφιερώνει, ποιες πληροφορίες καταναλώνει και πότε χρειάζεται διάλειμμα.
Η γνώση ότι η εικόνα που βλέπουμε δεν είναι η πλήρης πραγματικότητα, αλλά ένα φιλτραρισμένο κομμάτι της, βοηθά στη διατήρηση της ισορροπίας. Τα social media πρέπει να χρησιμοποιούνται ως εργαλείο και όχι να καθορίζουν τη διάθεση, την αυτοεικόνα ή την καθημερινότητα των νέων.
Τα social media προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες επικοινωνίας, έκφρασης και ενημέρωσης, αλλά οι θετικές και οι αρνητικές τους επιδράσεις χωρίζονται από μια λεπτή γραμμή. Η ίδια πλατφόρμα που μπορεί να ενισχύσει τη δημιουργικότητα και να προσφέρει κίνητρα, μπορεί ταυτόχρονα να προκαλέσει άγχος, ανασφάλεια ή ψυχολογική πίεση.
Τα social media παρουσιάζουν μια επιλεγμένη, επιμελώς φιλτραρισμένη εκδοχή της ζωής. Οι χρήστες ανεβάζουν κυρίως όμορφες στιγμές, επιτυχίες και θεαματικές εμπειρίες. Έτσι δημιουργείται μια «ψεύτικη κανονικότητα», όπου όλοι φαίνονται να ζουν πιο ευτυχισμένα και πιο δημιουργικά από ό,τι στην πραγματικότητα.
Η συνεχής σύγκριση με αυτή την φιλτραρισμένη πραγματικότητα και το φαινόμενο του FoMO (Fear of Missing Out) δημιουργεί στους νέους ασυνείδητα αισθήματα ανεπάρκειας, ζήλιας και άγχους, υπονομεύοντας την ψυχική τους ισορροπία.
Ακόμα και γνωστοί influencers έχουν παραδεχτεί ότι η ζωή τους δεν είναι τέλεια. Πίσω από τις φωτογραφίες και την προβολή της «τέλειας» ζωής υπάρχει άγχος, κούραση και πίεση για περιεχόμενο. Αυτό αποδεικνύει πως η εικόνα που βλέπουμε δεν αντιστοιχεί πάντα στην πραγματικότητα.
Τα social media βασίζονται σε έναν μηχανισμό επιβράβευσης: κάθε like ή share ενεργοποιεί το σύστημα ανταμοιβής στον εγκέφαλο, απελευθερώνοντας ντοπαμίνη και προκαλώντας στιγμιαία αίσθηση χαράς.
Οι νέοι αρχίζουν να αναζητούν συνεχώς αυτή την «ψηφιακή επιβράβευση», με αποτέλεσμα η διάθεση και η αυτοπεποίθησή τους να εξαρτώνται από την επιτυχία των αναρτήσεών τους.
Παράλληλα, η κοινωνική αναγνώριση λειτουργεί ως μέτρο προσωπικής αξίας, δημιουργώντας πίεση και αυτοεικόνα βασισμένη σε εξωτερικές κρίσεις αντί για πραγματικά χαρακτηριστικά.
Όταν η ψυχολογία επηρεάζει την υγεία
Η ψυχολογική και η σωματική υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Το άγχος και η κατάθλιψη επηρεάζουν τον ύπνο, την όρεξη και την ενεργητικότητα, ενώ η έλλειψη σωματικής άσκησης μπορεί να επιδεινώσει τη διάθεση. Έτσι, η επίδραση των social media επεκτείνεται πέρα από την ψυχολογία, επηρεάζοντας συνολικά την υγεία των νέων.
Η χρήση των social media αποτελεί δύναμη διπλής όψης: προσφέρει κοινωνική σύνδεση και πληροφόρηση, αλλά μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχολογία και τη σωματική υγεία με τρόπους που συχνά δεν γίνονται αντιληπτοί.
Η συνειδητή χρήση, η ενημέρωση και η ενασχόληση με δραστηριότητες εκτός διαδικτύου μπορούν να μειώσουν τις αρνητικές συνέπειες και να ενισχύσουν τα θετικά οφέλη, προστατεύοντας την ψυχική και σωματική ευεξία και προσφέροντας μια ισορροπημένη ζωή.
Οικονόμου Βάλια
