Η παράσταση «Εικοστή ογδόη, σε σκηνοθεσία Γενοβέφα Κτενίδου είναι υποψήφια στην κατηγορία Πρωτοεμφανιζόμενης Ομάδας στα 13α Θεατρικά Βραβεία Θεσσαλονίκης.
Πριν από δεκαπέντε μήνες περίπου, σε όλες τις στήλες, απλώναμε αναλύσεις για το δυστύχημα των Τεμπών, για τους υπαίτιους της τραγωδίας, για τις παραλείψεις και την μη τήρηση των κανονισμών… Ακούστηκαν φωνές, γνώμες και απόψεις… Άλλες χλευάστηκαν και άλλες πάλι έγιναν σύμβολο για μια νέα αρχή, μια νέα πορεία προς μια Ελλάδα πιο οργανωμένη και περισσότερο διαφανή.
Η μελάνη όμως στέγνωσε…. Από την άλλη, η υποχρέωσή μας απέναντι σε αυτή την τραγωδία – ή το έγκλημα όπως καταγγέλλουν οι συγγενείς των θυμάτων – είναι να μην ξεχάσουμε, να μην περιοριστούμε σε αποδιοπομπαίους τράγους και να μην επιτρέψουμε να μείνουν ερωτήματα αναπάντητα.
Στο θέατρο Ντοκουμέντο της Γενοβέφας Κτενίδου αποκαλύπτονται καταθέσεις ψυχής από επιζώντες και συγγενείς θυμάτων στην τραγωδία των Τεμπών.
Η συνειδητοποίηση έρχεται συχνά μέσα από την βαθιά γνώση και την ενσυναίσθηση. Μαρτυρίες συνανθρώπων μας παρουσιάζονται στην σκηνή, ανοίγοντας διάλογο με τον θεατή για την ατομική και συλλογική ευθύνη.
«Κείνο το βράδυ σώπαιναν οι λύκοι γιατί ουρλιάζανε οι άνθρωποι… Μονάχα τα ολοστρόγγυλα μάτια τους να θωρήσεις, τόσα και τόσα θα σου ειπούνε, για τα πολλά και τα λίγα μερόνυχτά τους, σε μια χειροπέδα αέναα σιδηροδέσμιοι, σαν να ήταν για εκείνους γραφτό να αποθάνουν μαζί, κι όμως, δεν ήταν, δεν ήταν, πέθαναν μονάχοι…»
Μενέλαος Λουντέμης, Οδός Αβύσσου Αριθμός 0
Τέμπη, το χρονικό μιας κραυγής ……
Στις 28 Φεβρουαρίου στις 23:21 ο χρόνος σταματά…. Η Ελλάδα κλονίζεται από το μεγαλύτερο και τραγικότερο σιδηροδρομικό δυστύχημα στην ιστορία της. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα της Τρίτης, 28 Φεβρουαρίου, η επιβατική αμαξοστοιχία που πραγματοποιεί το νυχτερινό δρομολόγιο Αθήνα – Θεσσαλονίκη, συγκρούεται μετωπικά με εμπορικό συρμό στην περιοχή των Τεμπών. Οι 350 μισοκοιμισμένοι επιβάτες, ανάμεσά τους πολλοί φοιτητές, ξυπνάνε από το απότομο φρενάρισμα και τον εκκωφαντικό ήχο της πρόσκρουσης. Σύντομα τα πρώτα βαγόνια τυλίγονται στις φλόγες. Κάποιοι καταφέρνουν να βγουν από τους εκτροχιασμένους συρμούς, σπάζοντας τα τζάμια. Ακολουθεί πανικός.
Εκείνη την νύχτα 57 άνθρωποι βρήκαν φριχτό θάνατο, είδαν το νήμα της ζωής τους να κόβεται άδικα, σε μία τραγωδία που θα μας στοιχειώνει για πάντα. Δεκάδες ακόμη τραυματίστηκαν σοβαρά, ενώ ακόμη και εκείνοι που κατάφεραν να βγουν σώοι σπάζοντας τζάμια και πηδώντας από τα παράθυρα, έχουν δει μέσα τους να ανοίγουν βαθύτατες πληγές. Ο πόνος ανείπωτος για τις οικογένειες που έχασαν παιδιά και αγαπημένα πρόσωπα, το πένθος καθολικό για τη χώρα.
Η σκηνοθέτρια Γενοβέφα Κτενίδου μιλώντας για τους λόγους που την οδήγησαν να σε αυτό το εγχείρημα επισημαίνει: «Στο συμβάν της 28ης Φεβρουαρίου δεν μπορούσα να μείνω μόνο θεατής. Από την αρχή η υπόθεση μπήκε μέσα μου. Το καλοκαίρι του ’23 ήμουν ακόμα ανήσυχη με το συμβάν. Το να εκφραστώ καλλιτεχνικά για τα Τέμπη ήταν μονόδρομος. Τότε συνάδελφος, ο Κώστας Πισσάς, μου είπε πως αυτό πρέπει να γίνει Docu theatre. Η επόμενη μου κίνηση ήταν να τηλεφωνήσω στην πρόεδρο του συλλόγου Συγγενών Θυμάτων Τεμπών 2023, Μαρία Καρυστιανού. Δεν με γνώριζε, αλλά ήταν θετική από το πρώτο τηλεφώνημα σε αυτό που της πρότεινα: να έρθουμε σε επαφή με συγγενείς θυμάτων και επιζώντες και να μοιραστούν μαζί μας τι συνέβη και πως νιώθουν με σκοπό να ενταχθούν σε ένα θεατρικό έργο ντοκουμέντο. Κατέληξα σε αυτόν τον τίτλο εσκεμμένα. Βεβαίως και ο ελληνικός νους συνειρμικά στρέφεται στην εθνική μας επέτειο. Η 28η Φεβρουαρίου, πλέον, έγινε μια άλλη επέτειος. Επέτειος Εθνικού Πένθους».
«Τους πρώτους μήνες ενασχόλησης με το πρότζεκτ τους αφιερώσαμε στις συνεντεύξεις, που μας παραχώρησαν μέλη του συλλόγου, αλλά και άτομα που δεν ανήκαν στον σύλλογο, άλλοι συγγενείς και επιζώντες. Στο θεατρικό έργο Εικοστή Ογδόη δεν μπόρεσα να εντάξω τα λόγια όλων των συνεντευξιαζόμενων. Τους ευχαριστώ όμως όλους για την εμπιστοσύνη και δεσμεύομαι κάθε μέρα σε όσα τους είπα στην πρώτη μας συνάντηση. Στις απαρχές αυτού του πρότζεκτ είχα την αίσθηση πως η κοινωνία τείνει να ξεχάσει το θέμα. Στην πορεία διαπίστωσα πως δεν το έχει ξεχάσει, απλά αποφεύγει να το σκέφτεται, γιατί είναι πάρα πολύ σκληρό για να το αντέξει. Ωστόσο, η μεγάλη δυστυχία είναι ότι συνέβη σε συνανθρώπους μας. Είναι κάτι πραγματικό, δεν είναι κάτι που αν δεν του δώσουμε σημασία θα περάσει και θα φύγει. Υπάρχουν ζητήματα και οφείλουμε σαν κοινωνία να τα λύσουμε. Ας επικεντρωθούμε στον στόχο μας που δεν είναι άλλος από την αποκατάσταση της δικαιοσύνης και την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στην χώρα μας». Γενοβέφα Κτενίδου, 6/5/2024
Ε.Π.: Πώς προσεγγίσατε τους συγγενείς των θυμάτων; Πώς νιώθατε εκείνη τη στιγμή;
Γ.Κ.: Αρχικά τηλεφωνικώς. Πρώτα μίλησα με την πρόεδρο του συλλόγου θυμάτων των Τεμπών. Ένιωθα δέος από το πρώτο δευτερόλεπτο. Την είχα πρωτοδεί στην τηλεόραση. Ήταν στα συντρίμμια της σύγκρουσης. Μια εικόνα που συγκλόνισε όλη την κοινωνία. Η Μαρία Καρυστιανού δέχτηκε να μας φέρει σε επαφή με τον Σύλλογο και έτσι ξεκίνησαν οι συνεντεύξεις.
Ε.Π.: Πώς σας αντιμετώπισαν οι ίδιοι;
Γ.Κ.: Με σεβασμό και σοβαρότητα. Όπως κι εγώ.
Ε.Π.: Ποιος ήταν ο σκοπός αυτής της διαδικασίας; Τι ακριβώς θέλατε να αποκομίσετε από αυτές τις συναντήσεις και γιατί;
Γ.Κ.: Ήθελα να μοιραστώ τις εμπειρίες τους με όλον τον κόσμο. Ο καθένας μας θα μπορούσε να βρίσκεται στην θέση τους.
Ε.Π.: Ποια ήταν πιο συγκλονιστική μαρτυρία που ακούσατε; Μπορέσατε να την αποτυπώσετε μέσα στο Project;
Γ.Κ.: Το μέγεθος της τραγωδίας που βίωσε ο καθένας τους δεν είναι κάτι συγκρίσιμο.
Ε.Π.: Πώς νιώθατε μετά από όσα ζήσατε και ακούσατε από αυτούς τους ανθρώπους;
Γ.Κ.: Ένιωθα και νιώθω μέλος της οικογένειας τους. Κατά μία έννοια, όλη η κοινωνία είναι μια οικογένεια. Επίσης, νιώθω έντονα την ανάγκη για ασφάλεια, ώστε να μην επαναληφθεί τέτοια τραγωδία.
Ε.Π.: Πότε ξεκινήσατε τις παραστάσεις και από ποια πόλη;
Γ.Κ.: 15 Μαΐου είχαμε πρεμιέρα στο θέατρο Αμαλία, στην Θεσσαλονίκη. Και έχουν κλειστεί στο θέατρο Αμαλία έξι παραστάσεις μέσα στο Μάιο.
Ε.Π.: Πώς βλέπετε τις αντιδράσεις των θεατών; Τι σας σχολιάζουν;
Γ.Κ.:Συγκλονίζονται. Συγκινούνται. Προβληματίζονται. Πολλές φορές δεν έχουν κουράγιο να μιλήσουν, αλλά μιλούν τα πρόσωπά τους και τα ειλικρινή τους δάκρυα. Και το πιο σημαντικό: ευαισθητοποιούνται.
Ε.Π.: Ποιος είναι ο στόχος της παράστασης;
Γ.Κ.: Να προβληματίσει και να ενεργοποιήσει τον θεατή.
Ε.Π.: Ποιος είναι ο στόχος της Γενοβέφας μετά από όσα έζησε μέσα από αυτή την παράσταση;
Γ.Κ.: Θέλω να αλλάξουν οι συνθήκες διαβίωσης στην χώρα μας. Θέλω να καλλιεργηθεί η κουλτούρα της ασφάλειας. Θέλω να εμπιστεύομαι την Δικαιοσύνη. Θέλω ο κάθε υπεύθυνος να αναλαμβάνει πραγματικά υπεύθυνα την ευθύνη που του αντιστοιχεί. Θέλω να υπάρχει χώρος για τα όνειρα και χώρος για την πραγματοποίηση τους.
Ε.Π.: Τι άλλαξε μέσα σας;
Γ.Κ.: Ήμουν, από τότε που με θυμάμαι, ευαισθητοποιημένη. Τώρα πήρα την απόφαση να δράσω. Το οφείλω σαν Καλλιτέχνης. Το οφείλω στα παιδιά μας. Το οφείλω στην κοινωνία μας.
Ε.Π.: Μετά τη Θεσσαλονίκη πού θα ταξιδέψει η παράσταση;
Γ.Κ.: Θα θέλαμε να ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα. Αυτό όμως θα εξαρτηθεί και από την απήχηση στο κοινό κι από το πόσο θα πιστέψουν κι άλλα θέατρα σε αυτό το εγχείρημα.