Πώς φτάσαμε στον διαχωρισμό του Βιετνάμ σε δύο κράτη; – Η εμπλοκή των ΗΠΑ και η στρατιωτική τους επέμβαση – Η επίθεση του Τετ, το Μι Λάι, βιασμοί και άλλα εγκλήματα των Αμερικανών – Το αντιπολεμικό κίνημα και πώς γιγαντώθηκε; – Η αποχώρηση των ΗΠΑ και η επανένωση του Βιετνάμ
Πώς φτάσαμε στον πόλεμο του Βιετνάμ;
Το Βιετνάμ είναι χώρα της Νοτιοανατολικής Ασίας. Έχει έκταση 331.690 τ. χλμ. (2,5 φορές περίπου την έκταση της Ελλάδας) και πληθυσμό γύρω στα 100 εκατομμύρια (δεκαπλάσιο της Ελλάδας).Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη κομμουνιστική χώρα του κόσμου. Κομβικό σημείο για το Βιετνάμ ήταν η παρέμβαση στην περιοχή της Γαλλίας από το 1858. Η ολοκλήρωση της κατάκτησης του Βιετνάμ από τη Γαλλία και η δημιουργία της λεγόμενης Ένωσης της Ινδοκίνας, στην οποία οι Γάλλοι ενέταξαν επίσης την Καμπότζη και το Λάος, έγινε το 1897.
Παρά τον εκσυγχρονισμό του Βιετνάμ σε κάποιους τομείς, ορισμένα μέτρα, όπως ο δυσβάσταχτος φόρος του αλατιού, οδήγησαν σε μια σειρά από επαναστάσεις κατά των Γάλλων, που όμως απέτυχαν. Το 1925 εμφανίστηκε στο προσκήνιο ένα πρόσωπο που καθόρισε την τύχη του Βιετνάμ. Ήταν ο Νγκουγέν Άι Κουόκ (1890-1969), εξόριστος στην Καντόνα της Κίνας που έμεινε στην ιστορία ως Χο Τσι Μινχ(«Φωτισμένος»), όνομα που πήρε το 1943. Το 1925 είχε ιδρύσει την Επαναστατική Ένωση Νέων του Βιετνάμ, που έγινε ο πυρήνας του Βιετναμικού Κομμουνιστικού Κόμματος.
Το 1930, ο Χο Τσι Μινχ πέτυχε να ενώσει όλες τις αντιμαχόμενες ως τότε κομμουνιστικές ομάδες και ίδρυσε το Κομμουνιστικό Κόμμα Ινδοκίνας, το οποίο άρχισε να οργανώνει εξεγέρσεις εναντίον των Γάλλων. Το 1936 η κυβέρνηση του Γαλλικού Λαϊκού Μετώπου παραχώρησε ορισμένες ελευθερίες στις αποικίες της. Στο Βιετνάμ το παράνομο Κομμουνιστικό Κόμμα κατόρθωσε να αυξήσει την επιρροή του σε όλες τις κοινωνικές τάξεις της χώρας. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος άλλαξε ριζικά την κατάσταση. Τον Ιούνιο του 1940 η Γαλλία παραδόθηκε στους Γερμανούς και η δωσιλογική κυβέρνηση του Βισί ανέθεσε το 1941 τον έλεγχο της Ινδοκίνας στην Ιαπωνία.
Ο Χο Τσι Μινχ τον Μάιο του 1941 έκανε στροφή και δημιούργησε το Ενιαίο Δημοκρατικό Αγωνιστικό Μέτωπο για την Απελευθέρωση του Βιετνάμ, με βασικό συνεργάτη τον Στρατηγό Βο Νγκουέν Γκιαπ. Αυτό το Μέτωπο έγινε γνωστό ως Βιετμίνχ. Μετά την άνευ όρων συνθηκολόγηση των Ιαπώνων τον Αύγουστο του 1945, το Βιετμίνχ καθοδηγούμενο από τους κομμουνιστές οργάνωσε γενική εξέγερση. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1945 ο Χο Τσι Μινχ ανακήρυξε την ανεξαρτησία του Βιετνάμ, με πρωτεύουσα το Ανόι. Είναι χαρακτηριστικό, ότι ακόμα και μια προσωρινή Εκτελεστική Επιτροπή του Νότιου Βιετνάμ, που είχε την έδρα της στη Σαϊγκόν προσχώρησε στην κυβέρνηση του Ανόι.
Όταν οι Βρετανοί έφτασαν στην περιοχή, απελευθέρωσαν τους έγκλειστους από τους Ιάπωνες Γάλλους, τους εξόπλισαν και τους βοήθησαν να ανακαταλάβουν, στις αρχές του 1946 το Βιετνάμ. Ο πρώτος πόλεμος της Ινδοκίνας ξεκίνησε στις 23/11/1946 με τον βομβαρδισμό της Χαϊφόνγκ από τους Γάλλους, με 6.000 θύματα ανάμεσα στον άμαχο πληθυσμό.
Το Βιετμίνχ, από το 1949 είχε και τη βοήθεια της κομμουνιστικής Κίνας. Η πτώση του οχυρού Ντιεν Μπιεν Φου των Γάλλων, στις 7 Μαΐου 1954, μετά την σφοδρή επίθεση των Βιετμίνχ υπό τον Στρατηγό Γκιαπ υποχρέωσε τους Γάλλους να διαπραγματευθούν τον τερματισμό του πολέμου στη διεθνή διάσκεψη που είχε αρχίσει στη Γενεύη.
Τα «δύο Βιετνάμ»
Οι διαπραγματεύσεις στην πόλη της Ελβετίας ξεκίνησαν στις 26 Απριλίου 1954 και έληξαν στις 20 Ιουλίου του ίδιου έτους. Σε αυτές μετείχαν η Γαλλία, η Λαϊκή Δημοκρατία του Βιετνάμ, το Νότιο Βιετνάμ, η Καμπότζη, το Λάος (τα τρία κράτη της Γαλλικής Ένωσης δηλαδή), η ΕΣΣΔ, η Κίνα, η Μ. Βρετανία και οι Η.Π.Α. Αποφασίστηκε η κατάπαυση του πυρός και η προσωρινή διαίρεση της χώρας στον 17ο παράλληλο, σε δύο στρατιωτικές ζώνες: οι δυνάμεις του Βιετμίνχ βόρεια του παραλλήλου και οι Γάλλοι και τα στρατεύματα του κράτους του Βιετνάμ στο νότιο τμήμα.
Συστάθηκε μια διεθνής επιτροπή από Καναδούς, Ινδούς και Πολωνούς για την επίβλεψη της τήρησης της συμφωνίας. Έτσι η χώρα χωρίστηκε στο Βόρειο και το Νότιο Βιετνάμ. Διευκρινίστηκε ότι σε καμία περίπτωση ο 17ος παράλληλος δεν μπορούσε να χαρακτηριστεί «μεθοριακή γραμμή» και ότι μέσα σε δύο χρόνια (τον Ιούλιο του 1956) θα προκηρύσσονταν εκλογές υπό τον έλεγχο διεθνούς επιτροπής για να καθοριστεί η ενοποίηση και το καθεστώς του Βιετνάμ.
Η χώρα που δυσαρεστήθηκε από τη συμφωνία, ήταν οι Η.Π.Α., καθώς ήθελαν να έχουν υπό την επιρροή τους μια χώρα στη ΝΑ Ασία ως αντιστάθμισμα της εξάπλωσης της επιρροής της ΕΣΣΔ και της Κίνας στην περιοχή. Η μοναδική χώρα που απέμενε πλέον για να εντάξουν οι Η.Π.Α. στη δική τους σφαίρα οικονομικής και πολιτικής επιρροής ήταν το Νότιο Βιετνάμ. Έτσι, στην πραγματικότητα η διαχωριστική γραμμή του 17ου παράλληλου κατέληξε σε πολιτική διαίρεση με τον σχηματισμό δύο ξεχωριστών κρατών.
Το Σύνταγμα που ψηφίστηκε στις 7 Ιουλίου 1956 έκανε τον Ντιέμ να εγκαθιδρύσει ένα καθαρά απολυταρχικό καθεστώς, με την αμέριστη συμπαράσταση των Η.Π.Α. Ο Ντιέμ φρόντισε να ανταποδώσει μεταβάλλοντας τον 17ο παράλληλο, όχι απλά σε μεθόριο, αλλά σε ένα σιδηρούν παραπέτασμα μεταξύ του βορρά και του νότου της χώρας.
Στο μεταξύ, το Βόρειο Βιετνάμ, με τη βοήθεια της ΕΣΣΔ, της Κίνας και των άλλων κομμουνιστικών χωρών υιοθέτησε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ανοικοδόμησης και εκβιομηχάνισης της χώρας σημειώνοντας σημαντική πρόοδο μεταξύ 1955-1965.
Στο Νότιο Βιετνάμ, παρά την πρόοδο που σημείωσε αρχικά η χώρα, ο Ντιέμ άρχισε να χρησιμοποιεί ολοκληρωτικές μεθόδους ευνοώντας κυρίως τους Καθολικούς (Καθολικός ήταν και ο ίδιος) και επιβάλλοντας στους Νοτιοβιετναμέζους νομιμοφροσύνη, ως υπέρτατο καθήκον και απόλυτη αφοσίωση στον ίδιο και την οικογένειά του.
Τον Δεκέμβριο του 1960 οι διάφορες ομάδες που μετείχαν στον ένοπλο αγώνα κατά του καθεστώτος της Σαϊγκόν συγκρότησαν, υπό την κομμουνιστική καθοδήγηση, το Εθνικό Μέτωπο για την Απελευθέρωση του Νότου (γνωστό ως Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), που το πρόγραμμα του – ουδετεροποίηση του Νότιου Βιετνάμ, αποχώρηση όλων των ξένων στρατευμάτων και βαθμιαία ενοποίηση με τον βορρά – το αποδέχθηκε το Ανόι.
Οι βουδιστές με τις δημόσιες αυτοπυρπολήσεις τους προκαλούσαν εξεγέρσεις. Ακόμα και οι Η.Π.Α. αντιλήφθηκαν ότι το καθεστώς Ντιέμ έπρεπε να φύγει από την εξουσία, φυσικά με τον γνωστό και αναμενόμενο τρόπο: ένα πραξικόπημα. Την 1η Νοεμβρίου 1963 ο στρατός ανέτρεψε το καθεστώς του Ντιέμ, ο οποίος εκτελέστηκε, όπως και ο αδελφός του Νου. Ακολούθησαν εννιά κυβερνητικές αλλαγές (συνήθως με πραξικοπήματα), ως τον Ιούνιο του 1965 οπότε ο στρατός ανέλαβε την εξουσία υπό τον στρατηγό Νγκουγέν Κάο Κι. Το στρατιωτικό καθεστώς του Κι δεν διέφερε από το καθεστώς του Ντιέμ.
Συνέτριψε στη Χουέ και στο Ντανάνγκ τους μαχητικούς βουδιστές που τον βοήθησαν στην ανατροπή του Ντιέμ και ήταν αντίθετοι στην κυβέρνηση Κι. Στις προεδρικές εκλογές της 3ης Σεπτεμβρίου 1967 πρόεδρος εκλέχθηκε ο Στρατηγός Νγκουγέν Βαν Θιέου με Αντιπρόεδρο τον Κι. Στο μεταξύ η δύναμη των μαχητών του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου, των Βιετκόνγκ, όπως ονομάζονταν, από 30.000 άνδρες το 1963 έφτασε τους 150.000 το 1965.
Η επέμβαση των Η.Π.Α. στο Βιετνάμ – Πολεμικά γεγονότα
Οι Αμερικανοί έβλεπαν ότι ο μόνος τρόπος να διατηρήσουν την επιρροή τους στο Νότιο Βιετνάμ ήταν η επέμβασή τους στην περιοχή. Ήδη από την εποχή του Αϊζενχάουερ (1959-1960) οι Η.Π.Α. είχαν αρχίσει να στέλνουν στρατιωτικούς συμβούλους στη Σαϊγκόν. Το 1962, επί προεδρίας Τζ. Φ Κένεντι αυτοί οι σύμβουλοι ήταν περίπου 2.400. Στο τέλος του ίδιου έτους οι δυνάμεις του καθεστώτος του Νότιου Βιετνάμ προσπάθησαν να εξουδετερώσουν, χωρίς αποτέλεσμα, τους Βιετκόνγκ.
Τον Νοέμβριο του 1963, όταν δολοφονήθηκε ο Κένεντι, στο Νότιο Βιετνάμ υπήρχαν 16.000 Αμερικανοί σύμβουλοι, πολλοί από τους οποίους είχαν πάρει μέρος και σε μάχες εναντίον των Βιετκόνγκ. Ο Λίντον Τζόνσον, που διαδέχτηκε τον Κένεντι χορήγησε στο Ν. Βιετνάμ έκτακτη οικονομική βοήθεια 60 εκατομμυρίων δολαρίων το 1964 και ενίσχυσε τις αμερικανικές δυνάμεις στη χώρα υπό τη διοίκηση του Στρατηγού William C. Westmoreland (1914-2005). Το 1965 βρίσκονταν πλέον στο Ν. Βιετνάμ 75.000 Αμερικανοί.
Το καλοκαίρι του 1964 βορειοβιετναμικές τορπιλάκατοι επιτέθηκαν εναντίον αμερικανικού αντιτορπιλικού πλοίου, στον Κόλπο του Τόνκιν, έξω από τα χωρικά ύδατα του Βόρειου Βιετνάμ. Δύο μέρες αργότερα, η αμερικανική ναυτική διοίκηση ανέφερε νέα νυχτερινή επίθεση εναντίον δύο πλοίων νυχτερινής κατασκοπίας στον Κόλπο του Τόνκιν, κάτι που είναι πολύ αμφίβολο αν έγινε πραγματικά. Ωστόσο, αυτά τα δύο γεγονότα έδωσαν τη δυνατότητα στον Πρόεδρο Τζόνσον να δημοσιοποιήσει τις επιθέσεις. Όλοι οι βουλευτές και οι γερουσιαστές του Κογκρέσου υπερψήφισαν το λεγόμενο «ψήφισμα του Κόλπου Τόνκιν», εκτός από τους γερουσιαστές Wayne Morse, από το Όρεγκον και Ernest Gruering από την Αλάσκα, σύμφωνα με το οποίο ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. λάμβανε την εξουσιοδότηση να πάρει τα κατάλληλα μέτρα για την απόκρουση μελλοντικών επιθέσεων σε βάρος των ενόπλων δυνάμεων της χώρας του.
Έτσι, ο Τζόνσον που εκλέχθηκε Πρόεδρος πανηγυρικά τον Νοέμβριο του 1964 με ποσοστό πάνω από 61%, με αντίπαλο τον Ρεπουμπλικανό Barry Goldwater, έδωσε εντολή για βομβαρδισμούς των ναυτικών εγκαταστάσεων του Βόρειου Βιετνάμ ,που υπέστησαν μεγάλες καταστροφές. Όμως, τόσο οι δυνάμεις του Χο Τσι Μινχ όσο και οι Βιετκόνγκ δεν πτοήθηκαν, καθώς μάλιστα ενισχύονταν από την ΕΣΣΔ με αυτόματα τυφέκια πολυβόλα, αντιαρματικούς και αντιαεροπορικούς πυραύλους. Οι Βιετκόνγκ τροφοδοτούνταν από το Βόρειο Βιετνάμ, από το Μονοπάτι Χο Τσι Μινχ που περνούσε μέσα από το Λάος και την Καμπότζη. Αλλά και οι αμερικανικές δυνάμεις στο Βιετνάμ αυξάνονταν συνεχώς.
Ως το τέλος του 1966 βρίσκονταν στο Βιετνάμ 385.000 Αμερικανοί στρατιώτες, έχοντας ως συμμάχους 600.000 Νοτιοβιετναμέζους. Το 1967 οι Αμερικανοί κατάφεραν να διαλύσουν τις βάσεις των ανταρτών Βιετκόνγκ, χωρίς όμως να καταφέρουν να συλλάβουν τους ηγέτες τους που διέφυγαν στην Καμπότζη. Οι Βορειοβιετναμέζοι κατάλαβαν ότι άρχισαν να βρίσκονται σε δύσκολη θέση και άρχισαν να σχεδιάζουν επιθέσεις για να τονώσουν το ηθικό των ανταρτών. Αυτό έγινε στις αρχές του 1968.
Η επίθεση του Τετ – Η απομυθοποίηση των αμερικανικών επιχειρήσεων στο Βιετνάμ
Η πρώτη επίθεση, προειδοποιητική θα λέγαμε, έγινε στις 21 Ιανουαρίου 1968, κατά της μεγαλύτερης στρατιωτικής βάσης του Κε Σαν όπου βρίσκονταν 6.000 Αμερικανοί και Νοτιοβιετναμέζοι. Η μεγάλη επίθεση όμως άρχισε στις 31 Ιανουαρίου (βιετναμέζικη Πρωτοχρονιά) 1968. Έγιναν επιθέσεις σε 36 από τις 44 πρωτεύουσες επαρχιών του Νότιου Βιετνάμ, 22 αεροδρόμια και πολλές στρατιωτικές βάσεις. Στη Σαϊγκόν, 5.000 αντάρτες επιτέθηκαν στο προεδρικό μέγαρο, στο Γενικό Επιτελείο Ενόπλων Δυνάμεων του Νότιου Βιετνάμ, σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, αλλά και κατά της πρεσβείας των Η.Π.Α. Το ίδιο έκαναν οι Βιετκόνγκ και σε άλλες πόλεις, αλλά και στην παλιά πρωτεύουσα της χώρας Χουέ.
Οι Βιετκόνγκ κατέλαβαν 10 πόλεις, τις οποίες όμως εγκατέλειψαν ως το τέλος του Φεβρουαρίου, καθώς είχαν να αντιμετωπίσουν πολλαπλάσιες αντίπαλες δυνάμεις. Οι απώλειές τους ήταν πολύ μεγάλες: 30.000 νεκροί τις δύο πρώτες εβδομάδες, που αργότερα διπλασιάστηκαν. Αλλά και οι Αμερικανοί έχασαν το πρώτο δίμηνο 4.000 οπλίτες. Το γεγονός που άλλαξε τον ρου του πολέμου ήταν η επίθεση των Βιετκόνγκ εναντίον της πρεσβείας των Η.Π.Α. στη Σαϊγκόν.
Αυτή ξεκίνησε στις 02.45 π.μ. της 31/1/1968. Οι Αμερικανοί δημοσιογράφοι που έμεναν σε καταλύματα κοντά στην πρεσβεία έσπευσαν να καλύψουν το γεγονός. Σε 15′, το πρώτο τηλεγράφημα «έφευγε» για τις Η.Π.Α. με την είδηση ότι η πρεσβεία της χώρας στη Σαϊγκόν καταλήφθηκε από τους Βιετκόνγκ. Στις 09.20 π.μ. ο Στρατηγός Westmoreland σε συνέντευξη Τύπου ανακοίνωσε ότι ποτέ δεν καταλήφθηκε η πρεσβεία. Το κοινό στις Η.Π.Α. έκπληκτο παρακολουθούσε τις συγκρούσεις μέσα στην πρεσβεία τους στη Σαϊγκόν και διαπίστωσε ότι παρά την αποστολή 500.000 στρατιωτών στο Βιετνάμ, ο εχθρός όχι μόνο δεν είχε καταρρεύσει, αλλά μπορούσε να εξαπολύει τόσο σημαντικές επιθέσεις σε βάρος των Αμερικανών.
Αποδείχθηκε επίσης, η συμπαράσταση των πολιτών του Βιετνάμ προς τους αντάρτες, καθώς οι τελευταίοι εισέβαλλαν στις μεγάλες πόλεις κρυμμένοι, με τη βοήθεια των κατοίκων, από τους οποίους κανένας δεν πρόδωσε τις κινήσεις τους. Η νίκη των Αμερικανών στο Τετ, σήμανε την πανωλεθρία τους στην κοινωνία των Η.Π.Α. Στις 31 Μαρτίου 1968 ο Πρόεδρος Τζόνσον ανακοίνωσε τη διακοπή των βομβαρδισμών στο Βόρειο Βιετνάμ, το οποίο καλούσε σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Παράλληλα ανακοίνωσε ότι δεν θα είναι πάλι υποψήφιος για την προεδρία, σε μια απόφαση που δεν έχει ξεκαθαρίσει μέχρι σήμερα πού οφειλόταν. Σταδιακά, άρχισε η απεμπλοκή των Αμερικανών.
Μέχρι το τέλος του 1970 είχαν αποσυρθεί από το Βιετνάμ 122.000 Αμερικανοί και όλες οι δυνάμεις από χώρες (Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Φιλιππίνες, Νότια Κορέα), οι οποίες πολεμούσαν στο πλευρό τους. Μέχρι τον Αύγουστο του 1972 όλες οι Αμερικανικές δυνάμεις είχαν αποχωρήσει από το Βιετνάμ. Στις 27 Ιανουαρίου 1973 ο Χένρι Κίσινγκερ και το μέλος του Πολιτμπιρό του Β. Βιετνάμ, Le Duc Tho υπέγραψαν στο Παρίσι Συμφωνία Ειρήνης. Και οι δύο τιμήθηκαν το 1973 με το Νόμπελ Ειρήνης για τη συνεισφορά τους στον τερματισμό του πολέμου του Βιετνάμ…
Με τη Συμφωνία αυτή οι Η.Π.Α. υποχρεώνονταν να αποσύρουν μέσα σε 60 μέρες όλα τα στρατεύματά τους από το Βιετνάμ. Ουσιαστικά αυτό σήμαινε παραδοχή ήττας από τους Αμερικανούς και παράδοση του Νότιου Βιετνάμ στους Βιετκόνγκ. Παρά τη βράβευση των Κίσινγκερ και Tho, ο πόλεμος μεταξύ Βιετκόνγκ και Νοτιοβιετναμέζων, που είχαν φτάσει τις 900.000, συνεχίστηκε ως την άνοιξη του 1975. Στις 30 Απριλίου 1975, καθώς το τελευταίο αμερικανικό ελικόπτερο απομακρυνόταν από την πρεσβεία των Η.Π.Α. στη Σαϊγκόν, έμπαινε σ’ αυτή το πρώτο άρμα των Βορειοβιετναμέζων. Στις 2 Απριλίου 1976 ανακηρύχθηκε το, νέο κράτος, του ενιαίου Βιετνάμ με πρωτεύουσα το Ανόι. Η Σαϊγκόν μετονομάστηκε σε Χο Τσι Μινχ.
Η σφαγή του Μι Λάι και άλλα εγκλήματα των Η.Π.Α. στο Βιετνάμ
Οι Αμερικανοί είχαν 58.000 – 60.000 νεκρούς στο Βιετνάμ. Τα επίσημα στοιχεία αναφέρουν 58.220 νεκρούς. Οι τραυματίες του πολέμου ήταν περισσότεροι από 300.000. 153.000 από αυτούς χρειάστηκαν νοσηλεία και άλλοι 150.000 υπέστησαν άλλους τραυματισμούς (U.S. Department of Veterans Affairs). Επειδή τα νούμερα ίσως παραξενεύουν, να αναφέρουμε ότι στο Βιετνάμ υπηρέτησαν συνολικά 2,7 εκατομμύρια Αμερικανοί.
Οι βομβαρδισμοί στο Βιετνάμ ήταν άκρως επικίνδυνοι για τους Αμερικανούς. Ένα στα σαράντα βομβαρδιστικά των Η.Π.Α. καταρριπτόταν. Σταδιακά οι Η.Π.Α. άρχισαν να χρησιμοποιούν τα βομβαρδιστικά Β-52 που πετούσαν πολύ ψηλά και οι βόμβες τους προκαλούσαν τεράστιες ζημιές. «Από ένα χιλιόμετρο μακριά, ο ηχητικός βρυχηθμός των εκρήξεων από τα Β-52 έσπαγε τα τύμπανα, αφήνοντας πολλούς από τους κατοίκους της ζούγκλας κουφούς για πάντα. Από ένα χιλιόμετρο μακριά, αυτά τα κρουστικά κύματα άφηναν τα θύματά τους αναίσθητα», αφηγείται ο Τρουόνγκ Νχου Τανγκ, υψηλόβαθμο στέλεχος του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου.
Ένα από τα φρικτότερα εγκλήματα που διέπραξαν οι Αμερικανοί στο Βιετνάμ ήταν η Σφαγή του Μι Λάι (My Lai). Επρόκειτο για μαζική δολοφονία αμάχων πολιτών (347 κατά τους Αμερικανούς, 504 κατά τους Βιετναμέζους), στο Μι Λάι, χωριό του Νότιου Βιετνάμ, στις 16 Μαρτίου 1968. Τα περισσότερα από τα θύματα ήταν βρέφη, παιδιά, γυναίκες και ηλικιωμένοι. Μερικά από τα πτώματα ήταν ακρωτηριασμένα, ενώ πολλές γυναίκες είχαν βιαστεί. Από τους 26 αρχικά κατηγορούμενους, μόνο ένας, ο Ανθυπολοχαγός William Calley καταδικάστηκε, αρχικά σε ισόβια κάθειρξη, για τη δολοφονία 22 χωρικών, τελικά όμως εξέτισε ποινή μόνο 3,5 ετών κατ’ οίκον περιορισμό.
Το γεγονός δημοσιοποιήθηκε το 1969 και προκάλεσε παγκόσμια κατακραυγή. Τρεις Αμερικανοί στρατιώτες που προσπάθησαν να αποτρέψουν τη σφαγή κατηγορήθηκαν ακόμη και από γερουσιαστές ως προδότες, ενώ δέχθηκαν ακόμα και απειλές για τη ζωή τους. Αργότερα, οι τρεις επαινέθηκαν ευρύτατα από τον στρατό των Η.Π.Α. και τιμήθηκαν για τις πράξεις τους…Δεν ήταν όμως μόνο το Μι Λάι το όνειδος των Η.Π.Α. στο Βιετνάμ. Σύμφωνα με τον Συνταγματάρχη Όραν Χέντερσον, «Κάθε στρατιωτική μονάδα μεγέθους Ταξιαρχίας είχε κάπου το δικό της Μι Λάι».
Σύμφωνα με τον Jonathan Neale, εκατοντάδες χιλιάδες Βιετναμέζες έπεσαν θύματα βιασμού, κάποιες επανειλημμένα από τους Αμερικανούς. Ανάμεσά τους και κορίτσια 13-14 ετών. Ο 19χρονος, το 1968 Varnado Simpson, τυφεκιοφόρος, αναφέρει τα εγκλήματα που διέπραξε στο Μι Λάι και αλλού: Αφού ξεκινά λέγοντας ότι πυροβόλησε και σκότωσε μια γυναίκα, συνεχίζει: «Όταν τη γύρισα ανάσκελα είδα ότι είχε ένα μωρό στην αγκαλιά της το οποίο επίσης είχα σκοτώσει.
Το μισό πρόσωπο του μωρού είχε εξαφανιστεί. Τρελάθηκα. Θυμήθηκα την εκπαίδευση που είχαμε κάνει και απλά άρχισαν να σκοτώνω. Ηλικιωμένους άντρες, γυναίκες, παιδιά, ζώα, τα πάντα. Μας είχαν πει να μην αφήσουμε τίποτα όρθιο. Κάναμε αυτό που μας είπαν ακόμη και αν ήταν άμαχοι. Αυτοί ήταν ο εχθρός. Τελεία. Σκότωσε. Αν δεν ακολουθήσεις μια εντολή μπορεί να σκοτωθείς ο ίδιος. Και τι έπρεπε δηλαδή να κάνω; Έτσι κι αλλιώς είσαι καταδικασμένος, είτε το κάνεις, είτε όχι.
Δεν χρειαζόταν να ψάξεις ανθρώπους για να σκοτώσεις, απλά ήταν εκεί. Έκοβα το λαιμό τους, τα χέρια τους, τη γλώσσα τους, τα μαλλιά τους, τους έγδερνα το κεφάλι. Τα έκανα όλα αυτά. Πολλοί άλλοι το έκαναν και εγώ απλά ακολουθούσα. Δεν είχα καμία συναίσθηση». Υπολογίζεται ότι περισσότερα από 3 εκατομμύρια Βιετναμέζοι, ένοπλοι και άμαχοι, σκοτώθηκαν στη διάρκεια του μακροχρόνιου πολέμου.
Το αντιπολεμικό κίνημα στις Η.Π.Α.
Στη διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ αναπτύχθηκε στις Η.Π.Α. ένα μαζικό αντιπολεμικό κίνημα. Οι ακτιβιστές της δεκαετίας του 1950, οι μαύροι, οι φοιτητές και οι φιλελεύθεροι διανοούμενοι ήταν οι πρώτοι που αντέδρασαν. Η δεκαετία του 1960 άλλωστε ήταν μια φορτισμένη πολιτικά περίοδος (Κινεζική Πολιτιστική Επανάσταση, Μάης του ’68 κ.ά.).
Τον Αύγουστο του 1965 η κοινή γνώμη στις Η.Π.Α. ήταν υπέρ του πολέμου στο Βιετνάμ σε ποσοστό 61%. Το 1971, το ίδιο ποσοστό ήταν κατά του πολέμου! Οι φτωχοί εργαζόμενοι ήταν κατά του πολέμου σε ποσοστό 67%. Οι μαύροι ήταν οι πρώτοι που αμφισβήτησαν ανοιχτά τις κυβερνητικές εξαγγελίες για απελευθερωτικό πόλεμο και άρχισαν να συγκρίνουν τα εγκλήματα κατά των Βιετκόνγκ, με τη σκαιή συμπεριφορά απέναντι στους Αφροαμερικανούς. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ σε ομιλία του στον ναό Ρίβερσαϊντ της Νέας Υόρκης το 1967 είπε: «Αυτή η παραφροσύνη πρέπει να σταματήσει.
Πρέπει να σταματήσουμε τώρα. Μιλάω ως παιδί του Θεού και αδελφός εκείνων που υποφέρουν στο Βιετνάμ. Ο θρυλικός πυγμάχος Μοχάμεντ Άλι αρνήθηκε το 1967 να καταταγεί στον Στρατό για το Βιετνάμ, χαρακτηρίζοντάς τον «πόλεμο των λευκών». Οι αρνητές στράτευσης ήταν χιλιάδες: 2.205 το 1968 παραπέμφθηκαν σε δίκες, 33.960 (!) το 1969. 50.000-100.000 ήταν λιποτάκτες του πολέμου που κατέφυγαν στον Καναδά και ευρωπαϊκές χώρες.
Το πιο εντυπωσιακό περιστατικό ανταρσίας-λιποταξίας ήταν η κατάληψη ενός αμερικανικού πλοίου που μετέφερε πολεμοφόδια στην Ταϊλάνδη, από δύο ναύτες που έμειναν άγρυπνοι για τέσσερις μέρες, ελέγχοντας το πλοίο και το πλήρωμα, παίρνοντας χάπια αμφεταμίνης.
Αλλά και οι βετεράνοι του Βιετνάμ που επέστρεφαν από το μέτωπο είτε λόγω σοβαρού τραυματισμού είτε λόγω λήξης της θητείας τους ξεσηκώθηκαν. Τον Απρίλιο του 1971 περισσότεροι από 1.000 πλησίασαν τον συρμάτινο φράχτη μπροστά στο Καπιτώλιο και πέταξαν τα μετάλλια που τους είχαν δοθεί.
Ο πιο γνωστός βετεράνος του πολέμου ήταν ίσως ο Ροβ Κόβικ. Πήγε στο Βιετνάμ το 1963, όταν ήταν μόλις 17 ετών. Εκεί μια οβίδα του διέλυσε τη σπονδυλική στήλη, αφήνοντάς τον σε αναπηρικό καροτσάκι για την υπόλοιπη ζωή του. Ο Κόβικ έγινε παγκόσμια γνωστός από το βιβλίο του «Γεννημένος την 4η Ιουλίου», που αργότερα έγινε και ταινία.
Φυσικά, τα πανεπιστήμια δεν μπορούσαν να μείνουν μακριά από το αντιπολεμικό κίνημα. Καθηγητές και φοιτητές προχώρησαν σε διάφορες δράσεις. Ειδικά σε Πανεπιστήμια, όπως το Columbia της Νέας Υόρκης που είχε μετατραπεί σε παράρτημα της εταιρείας Dow Chemical, που κατασκεύαζε βόμβες ναπάλμ, οι αντιδράσεις ήταν σφοδρές.
Κατά το ακαδημαϊκό έτος 1969-1970 καταγράφηκαν 1785 φοιτητικές διαδηλώσεις και 313 καταλήψεις κτιρίων. Δυστυχώς, στο Πανεπιστήμιο του Κεντ στο Οχάιο η διαδήλωση βάφτηκε με αίμα. Στις 4 Μαΐου 1970, τέσσερις φοιτητές (Άλισον Κράους, Τζέφρι Μίλερ, Σάντρα Σκόιερ και Γουίλιαμ Σρέντερ) δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ από εθνοφρουρούς μετά το τέλος διαδήλωσης. Οι αντιπολεμικές διαδηλώσεις ήταν μαζικές. Στις 17/04/1965 συγκεντρώθηκαν 20.000 άτομα στην Ουάσινγκτον φωνάζοντας: «Hey, hey, Lbj, how many kids did you kill today?» («(Πρόεδρε) Τζόνσον, πόσα παιδιά σκότωσες σήμερα;»).
Στις 05/10/1969 περισσότερα από 100.000 άτομα συγκεντρώθηκαν στη Βοστόνη, ενώ τον επόμενο μήνα οι συγκεντρωμένοι στην Ουάσινγκτον ξεπέρασαν τους 500.000.
Οι τρεις μεγαλύτερες αντιπολεμικές διαδηλώσεις έγιναν στις 22 Απριλίου 1972 σε τρεις αμερικανικές πόλεις, τη Νέα Υόρκη, το Σαν Φρανσίσκο και το Λος Άντζελες. Σ’ αυτές συγκεντρώθηκαν περισσότερα από 2 εκατομμύρια άτομα! Υπάρχουν πολλές ακόμα αντιπολεμικές διαδηλώσεις για το Βιετνάμ στις Η.Π.Α., που είναι αδύνατον να αναφερθούν σε ένα άρθρο.
Επίλογος
Το αντιπολεμικό κίνημα για το Βιετνάμ στις Η.Π.Α. επέδρασε καταλυτικά σε ολόκληρο τον πλανήτη. Καθώς η μεταπολεμική εποχή τελείωνε, η επόμενη γενιά που δεν είχε γνωρίσει τον πόλεμο ανατράφηκε με καινούργιες αξίες. Δεν μπορούσε να δεχθεί την ύπαρξη ανισοτήτων σε κανέναν τομέα και φυσικά ούτε τον πόλεμο. Παρά τις όποιες παλινδρομήσεις, παρά το ότι αρκετοί από τη γενιά αυτή «άλλαξαν στρατόπεδο» έδειξαν στις επόμενες γενιές κάτι πολύ σημαντικό: πώς πρέπει να κάνει ό,τι μπορεί για να διορθώσει τα κακώς κείμενα του κόσμου.
Υ.Γ.: Ο Λίντον Τζόνσον ήταν μια αινιγματική προσωπικότητα. Αντιπρόεδρος του Τζ. Φ. Κένεντι, πολλοί τον εντάσσουν ανάμεσα σ’ αυτούς που είχαν όφελος από τη δολοφονία του Προέδρου, καθώς ήταν πιο εύκολα διαχειρίσιμος. Λέγεται, ότι όταν τον επισκέφθηκε στο Λευκό Οίκο ο Γεώργιος Παπανδρέου (23/06/1964), ο Τζόνσον του ζήτησε να αποσύρει την Ελληνική Μεραρχία από την Κύπρο.
Όταν ο Παπανδρέου απάντησε κατηγορηματικά «όχι», ο Τζόνσον έξαλλος, είπε: «Γ@@ώ το Σύνταγμά σας και το Κοινοβούλιό σας… αυτή η Δημοκρατία μπορεί να μην υπάρχει σε λίγο…». Η συνέχεια γνωστή. Επίσης ποτέ δεν έγινε γνωστό για ποιους πραγματικά λόγους δεν έθεσε υποψηφιότητα για Πρόεδρος το 1968. Πέθανε στις 22 Ιανουαρίου 1973.
Πηγές:
Jonathan Neale, «Ο Αμερικανικός Πόλεμος ΒΙΕΤΝΑΜ 1960-1975», εκδόσεις Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο 2005.
Γιώργος Κασαμπαλάκος, «Το αντιπολεμικό κίνημα για το Βιετνάμ», ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ, τ. 672, ΙΟΥΝΙΟΣ 2024.
Εγκυκλοπαίδειες: ΠΑΠΥΡΟΣ- ΛΑΡΟΥΣ- ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, τ.11, Έκδοση 2007 και ΔΟΜΗ, τ.5, Έκδοση 2005.