Οι ανακοινώσεις του Τραμπ για τους δασμούς στη λεγόμενη «Ημέρα Απελευθέρωσης» έχουν εγκαινιάσει μια νέα εποχή στην παγκόσμια πολιτική, λένε ηγέτες, αξιωματούχοι και αναλυτές – και δεν είναι καλή
Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ μίλησε σε μια κατάμεστη αίθουσα επιχειρηματικών ελίτ στο Νταβός της Ελβετίας, τον περασμένο Ιανουάριο, έκανε σαφές το πρόγραμμά του: «Εάν δεν κατασκευάζετε το προϊόν σας στην Αμερική, κάτι που είναι δικαίωμά σας, τότε, πολύ απλά, θα πρέπει να πληρώσετε δασμό – διαφορετικά ποσά, αλλά δασμό – ο οποίος θα κατευθύνει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια, ακόμη και τρισεκατομμύρια δολάρια, στο υπουργείο Οικονομικών μας, για την ενίσχυση της οικονομίας μας και την αποπληρωμή του χρέους», είπε στους συγκεντρωμένους στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ.
Εκείνη την εποχή, οι αξιωματούχοι και οι χρηματοδότες που τον άκουσαν, ως επί το πλείστον, γέλασαν ειρωνικά με την απειλή του Τραμπ. Παρόλο που η προοπτική νέων δασμών είχε επικρατήσει στην προεκλογική του εκστρατεία για την προεδρία, πολλοί από τους παρευρισκόμενους στο Νταβός ήταν αισιόδοξοι για την πιθανή αναστάτωση που θα επέλθει.
Εκκωφαντική σιωπή από τον συνήθως λαλίστατο Μπαράκ Ομπάμα, τον μέχρι πρόσφατα πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, αλλά και την πολιτική αντίπαλο του Τραμπ στις εκλογές, Κάμαλα Χάρις…
Ορισμένοι υπέθεσαν ότι ο Τραμπ θα διόρθωνε την πορεία του, όταν θα αντιμετώπιζε μια χρηματιστηριακή αγορά που θα έπεφτε. Άλλοι υπολόγισαν ότι η δεύτερη θητεία του θα εξελισσόταν παρόμοια με την πρώτη – όπου οι μεγαλόστομες εξαγγελίες συχνά ακολουθήθηκαν από συμβολικές χειρονομίες ή επαναδιαπραγματεύσεις υφιστάμενων συμφωνιών.
Όμως, οι δηλώσεις του Τραμπ την Τετάρτη (2/3) – η λεγόμενη «Ημέρα Απελευθέρωσης» – εγκαινίασαν μια εντελώς νέα εποχή στην παγκόσμια πολιτική. Μέχρι το πρωί της Πέμπτης, οι δείκτες έπεφταν κατακόρυφα σε όλο τον κόσμο. Οι κυβερνήσεις, από την Ασία μέχρι την Ευρώπη και τους γείτονες των Ηνωμένων Πολιτειών, αντιμετώπισαν μια απίστευτη επίθεση στις οικονομίες τους και τη φαινομενική κατάρρευση δεκαετιών αλληλένδετης παγκόσμιας εμπορικής πολιτικής.
Η Ευρώπη ψάχνει λύσεις εκτός ΗΠΑ
«Θεωρούμε τις ΗΠΑ παραδοσιακό σύμμαχο που σέβεται τις αξίες και τη διεθνή τάξη», είπε στην εφημερίδα Washington Post η Τερέζα Ριμπέρα, εκτελεστική αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του εκτελεστικού οργάνου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά τη διάρκεια επίσκεψής της στην Ουάσινγκτον. «Αυτό που δεν περιμέναμε», τόνισε ωστόσο, «είναι το σύνολο μονομερών μέτρων που στο τέλος δημιουργούν καταστάσεις οι οποίες μπορεί να βλάψουν την παγκόσμια οικονομία, τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς».
Επιπλέον, οι κινήσεις του Τραμπ αναμένεται να κοστίσουν στους Αμερικανούς πολίτες και τις αμερικανικές επιχειρήσεις δισεκατομμύρια δολάρια φέτος. Προκάλεσαν ένα απότομο ξεπούλημα στο χρηματιστήριο και αυξάνουν δραματικά τον κίνδυνο ύφεσης σε μια χώρα που βρισκόταν σε εύρωστη οικονομική κατάσταση – σίγουρα, συγκριτικά με τους ομολόγους της στον ανεπτυγμένο κόσμο – τις ημέρες πριν από την ανάληψη των προεδρικών καθηκόντων του Τραμπ. Και επιταχύνουν τη διάσπαση της μεταπολεμικής γεωπολιτικής και οικονομικής τάξης που οι ΗΠΑ ξόδεψαν δεκαετίες για να οικοδομήσουν.
Καλό θα είναι να επισημανθεί, πάντως, κάτι που κανένα αμερικανικό (σ.σ. ούτε η Post) ή άλλο διεθνές μέσο ενημέρωσης έχει σημειώσει μέχρι τώρα: την εκκωφαντική σιωπή του συνήθως λαλίστατου Μπαράκ Ομπάμα, του μέχρι πρόσφατα προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, αλλά και της πολιτικής αντιπάλου του Τραμπ στις εκλογές, Κάμαλα Χάρις…
«Καταστρέφει το εμπορικό σύστημα η χώρα που το δημιούργησε»
«Η χώρα που δημιούργησε, και κέρδισε πολλά από το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα, προσπαθεί τώρα να το καταστρέψει», υπογράμμισε η Zanny Minton Beddoes, αρχισυντάκτρια του Economist. «Το ερώτημα για τις χώρες που παραπαίουν από τον βανδαλισμό του προέδρου είναι πώς να περιορίσουν τη ζημιά».
Ο Τραμπ θεωρεί τους δασμούς απαραίτητους για να αποκατασταθούν οι ανισορροπίες στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα και να αναγκαστούν πολυεθνικές εταιρείες να επιστρέψουν τις παραγωγικές τους δραστηριότητες στις ΗΠΑ. Ο Λευκός Οίκος έχει ήδη διαφημίσει τις δεσμεύσεις του ιδιωτικού τομέα να επενδύσει σε νέες δραστηριότητες σε αμερικανικό έδαφος, ως απόδειξη ότι οι μέθοδοί του θα ωφελήσουν τους Αμερικανούς εργαζόμενους.
Όμως, η πιο άμεση και πραγματική ζημία που προκαλούν οι δασμοί στην αμερικανική οικονομία μπορεί να αντισταθμίσει αυτά τα υποτιθέμενα οφέλη. Εν τω μεταξύ, η πεποίθηση του Τραμπ ότι οι δασμοί θα δημιουργήσουν τρισεκατομμύρια δολάρια σε νέα έσοδα για τις ΗΠΑ έρχεται σε αντίθεση με την επιμονή του πως θα επαναφέρουν ταυτόχρονα τη χώρα στο να γίνει το εργοστάσιο του κόσμου – αν βεβαίως οι υπερπόντιες εταιρείες, προκειμένου να αποφύγουν τους τιμωρητικούς δασμούς, αποφασίσουν να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους στις ΗΠΑ.
Έρχεται διεθνής απομόνωση για τις ΗΠΑ;
Ταυτόχρονα, το πλήγμα στις παγκόσμιες συνεργασίες των ΗΠΑ μπορεί να είναι πιο δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί. Όπου κι αν γύριζε κανείς την Πέμπτη, μπορούσε να δει κυβερνήσεις να αναθεωρούν τη σχέση τους με την Ουάσινγκτον. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ήταν ο πιο επιφανής από τους Ευρωπαίους αξιωματούχους, που πρότεινε την αναστολή των ευρωπαϊκών επενδύσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα, τους στενότερους συμμάχους των ΗΠΑ στην Ασία, οι αξιωματούχοι σάστισαν με τους σαρωτικούς δασμούς 25% που επιβλήθηκαν στις εισαγωγές αυτοκινήτων.
«Είμαστε σαστισμένοι», δήλωσε ο Thitinan Pongsudhirak, ανώτερος συνεργάτης του Ινστιτούτου Ασφάλειας και Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Chulalongkorn στην Ταϊλάνδη, ενός συμμάχου των ΗΠΑ στη συνθήκη: «Είναι χειρότερο τώρα να είσαι σύμμαχος των ΗΠΑ από το να είσαι αντίπαλος. Ως αντίπαλος, τουλάχιστον ξέρεις τι σου γίνεται. Το να είσαι σύμμαχος και στη συνέχεια να σου συμπεριφέρονται σαν αντίπαλο… αυτό δεν είναι αναμενόμενο, δεν είναι και ωραίο!».
Την Πέμπτη, το υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας δημοσίευσε ένα βίντεο που καταγγέλλει τον «ηγεμονισμό» και τον «προστατευτισμό» των ΗΠΑ, ένα κομμάτι προπαγάνδας που χτυπάει την Αμερική πιο δυνατά τώρα απ’ ό,τι ίσως πριν από εβδομάδες.
Το κόλπο του Τραμπ, «το οποίο είναι τόσο αψυχολόγητο, τόσο απότομο, τόσο βαθύ στον αντίκτυπό του, θέτει υπό αμφισβήτηση το είδος του εταίρου που θα είναι οι ΗΠΑ», υπογράμμισε η Susannah Patton, διευθύντρια του Προγράμματος Νοτιοανατολικής Ασίας στο Ινστιτούτο Lowy, μια αυστραλιανή δεξαμενή σκέψης, η οποία προειδοποίησε πως «θα ‘παίξει’ στην αφήγηση της Κίνας ότι οι ΗΠΑ είναι ένας αναξιόπιστος, μακρινός εταίρος που μπορεί να έρχεται και να φεύγει».
«Δεν θα μείνουμε στη γωνία» παθητικοί, λένε από την Κομισιόν
Το νέο περιβάλλον οδηγεί μια σειρά από χώρες να εξετάζουν εναλλακτικές λύσεις για τις αμερικανικές εξαγωγές και την αμερικανική αγορά. Ο γεωργικός τομέας της Βραζιλίας αναμένει εξαιρετική ζήτηση για προϊόντα όπως η σόγια.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις τονίζουν την ανάγκη να διατηρήσουν τις μεγάλες σχεδιαζόμενες επενδύσεις τους στην άμυνα σε τοπικό επίπεδο, προς μεγάλη απογοήτευση των κορυφαίων αμερικανικών εταιρειών όπλων. Η Ριμπέρα, ανώτερη αξιωματούχος της ΕΕ, ανέφερε ότι η Ευρώπη θα εμβαθύνει τις συνεργασίες της με μια σειρά άλλων χωρών – από το εμπορικό μπλοκ Mercosur στη Νότια Αμερική μέχρι την Ινδία και τον Καναδά.
«Δεν πρόκειται να μείνουμε στη γωνία αποδεχόμενοι την υπάρχουσα κατάσταση να συνεχίσει να εξελίσσεται ως έχει. Θα προσπαθήσουμε να αποφύγουμε οποιαδήποτε σύγκρουση, αλλά θα παραμείνουμε σταθεροί όσον αφορά την υπεράσπιση των αξιών μας, των συμφερόντων μας και της παγκόσμιας τάξης», διεμήνυσε στον Ντόναλντ Τραμπ.